Listo de ĉiuj partoj ⇐ Al la antaŭa parto Al la posta parto ⇒
La bazan tekston origine enkomputiligis Flandra Esperanto-Ligo
Kreis la Esperantan tekston: diversaj personoj
La unuaj 216 artikoloj estas ĉerpitaj el la TTT-ejo de Monato: http://www.esperanto.be/fel/mon/. La postaj 1028 artikoloj devenas de la kolekto "monato3.tar.gz" enretigita de Edmundo Grimley-Evans: http://homepage.ntlworld.com/edmund.grimley-evans/tekstaroj.html.
La artikoloj el "monato3.tar.gz" estis en pluraj diversaj formoj, kaj devis esti sufiĉe multe prilaboritaj. Verŝajne ne ĉiam temas pri la definitiva formo, kiun la artikolo havis, kiam ĝi aperis en Monato. Povas eĉ esti, ke en iuj okazoj la artikolo finfine tute ne aperis en la gazeto. Iafoje povas esti, ke aperas ĉi tie tekstopartetoj, kiuj estis nuraj notoj inter la redaktantoj, kaj kiuj neniam estis intencitaj por publikigo. Ialoke testopartetoj estas forigitaj, kiuj ŝajne havis sencon nur kune kun (mankantaj) akompanaj diagramoj, bildoj aŭ tabeloj.
La artikoloj el "monato3.tar.gz" havas ĉi tie "(xml:)id"-atributon ("monatotri-001000" ĝis "monatotri-007999"), kies cifera parto egalas al la artikolnumero en la origina kolekto.
Proksimuma verkojaro: 1997-2003
En Pollando, la kostoj ligitaj kun laboro estas plej altaj kompare kun tiuj en aliaj ŝtatoj de mezorienta Eŭropo. Sekve, okcidentaj kompanioj lokas siajn kapitalojn en najbaraj landoj. Tiel komencas nun fari ankaŭ la polaj entreprenoj.
La pola ekonomio ĉesas esti konkurenckapabla. Kiel rimarkigas same polaj kiel alilandaj ekonomikistoj, unu el la ĉefaj kaŭzoj estas kreskado de laborkostoj por la entreprenoj. Pagoj por diversaj sociaj asekuroj kaj fondusoj, elspezoj ligitaj kun la sekureco kaj higieno de laboro kaj la kostoj de la kuracistaj liberigoj formanĝas tro da mono el la entreprenaj buĝetoj.
En Pollando de preskaŭ dek jaroj senprokraste kreskas la ŝarĝoj je laboro. Dum tiu periodo impostoj kaj diversaj kotizaĵoj je salajroj kreskis de ĉ. 50 % ĝis preskaŭ 90 % de la salajro. Ekonomikistoj el la centro Adam Smith kalkulis ke nun el ĉiu zloto (ĉ. 0,30 eŭro/dolaro) kiu venas al la monujo de laboristo, la labordonanto devas doni al la ŝtata kaso ankaŭ duan sumon egalan al preskaŭ unu zloto. Pro altaj kostoj de laboro lige kun la malfacila situacio en la monda merkato la labordonantoj estas devigataj serĉadi ŝparojn. Ili do limigas investojn kaj malpligrandigas laborigon.
En Pollando la kostoj de unu laborhoro estas daŭre malpli grandaj ol en Eŭropa Unio — sepoble malpli ol en Germanio — sed ili estas la plej altaj en mezorienta Eŭropo.
En Ĉeĥio aŭ en Hungario la meza monata salajro estas konstateble pli malgranda ol en Pollando, kaj la indikilo de la malneta nacia produkto kalkulita je unu loĝanto estas ege pli granda. En la jaro 2000 la mezuma salajro en Pollando atingis 480 usonajn dolarojn. En Ĉeĥio tio estis proksimume 380 kaj en Hungario 340 dolaroj. Tio, kaj ankaŭ la pli alta laborproduktiveco, igas tiujn landojn popularaj inter eksterlandaj investantoj.
Dum en Pollando en la jaro 2001 la valoro de alilandaj investoj malpligrandiĝis, en Ĉeĥio kaj Hungario pligrandiĝis. Nun je unu mezuma polo estas 800 dolaroj de fremda investado, sed je unu ĉeĥo aŭ hungaro pli ol 2000 dolaroj.
Recesio kaj falanta konkurenckapablo okazigas, ke ĉiam pli da polaj firmaoj serĉas lokojn por siaj entreprenoj ekster Pollando. Ankoraŭ antaŭ kelkaj jaroj polaj entreprenistoj volonte investadis en Okcidento, sed nun ili preferas Orienton. Ĝis la jaro 1997 65 % de la polaj eksterlandaj investoj estis en Okcidento, nun 80 % estas lokitaj en orientaj merkatoj. Polaj entreprenistoj pli volas merkatojn en Rusio, Ukrainio, baltaj landoj, Belorusio, sed ankaŭ en Ĉinio kaj Hindio, ĉar tie estas malmultekosta laborforto kaj grandega merkato.
En Oriento siajn fabrikojn havas jam gigantoj de la monda industrio kiel Coca-Cola, Volvo, Fiat, Philips k.a. Polaj firmaoj deziras aliĝi al ili, ĉar la ĉeesto de la gigantoj, signifas, ke tiuj merkatoj iĝas daŭre pli sekuraj. Tiel faras i.a. jenaj polaj firmaoj: Animex (unu el la plej grandaj viando-firmaoj), Inter-Groclin (seĝoj, ankaŭ por aŭtomobiloj) kaj Forte (fabriko de meblaro). Jam baldaŭ sian fabrikon en Rusio planas konstrui Atlas, la pola gvidanto de gluoj por glazuro kaj terakoto.
Pri la altaj laborkostoj en Pollando atestas ankaŭ la fakto, ke multaj firmaoj mendas produktojn ĉe orientaj partneroj kaj poste importas tiujn produktojn hejmen. Malgraŭ tio, ke estas kostoj de transportado, tiu reciproka kunlaborado valoras por ambaŭ flankoj, la pola kaj la orienta.
Stanisław ŚMIGIELSKI