Tekstaro de Esperanto

1

En Rom•o

Printemp•e, 27 pK

Pina hezit•is antaŭ la ferm•it•a pord•o de la stud•ej•o. La ordon•o de ŝi•a patr•in•o est•is, ke neniu ĝen•u ŝi•n. Tiu ordon•o sen•dub•e est•is intenc•it•a por la sklav•o•j, ne por la propr•a fil•in•o. Ĉu ŝi frap•u ĉe la pord•o? Sed se ŝi far•os tio•n, ebl•e panj•o respond•os, ke ŝi for•ir•u.

Pina puŝ•et•is la pord•o•n por vid•i intern•e•n tra la mal•larĝ•a fend•o. Ŝi•a•j okul•o•j renkont•is tiu•j•n de ŝi•a pra•av•o Aŭgust•o, kies bust•o mal•afabl•e rigard•is ŝi•n de la ali•a flank•o de la ĉambr•o. Li•a kap•o est•is pi•e vual•it•a, kaj li•a sever•a vizaĝ•esprim•o sugest•is, ke li ne hav•os grand•a•n simpati•o•n por mal•obe•em•a•j knab•in•o•j. Pina demand•is si•n, ĉu li vid•as, kio•n ŝi far•as. Eklog•o ĉiam dir•ad•as al ŝi, ke li pov•as rigard•i mal•supr•e•n de la pint•o de la Mont•o Olimp•o, kie li festen•as kun la ali•a•j di•o•j, por cert•iĝ•i, ke ŝi bon•e kondut•as. Laŭ Bot•et•o, tio est•as stult•aĵ•o. Pina pens•is, ke Bot•et•o prav•as... sed ŝi ne est•is absolut•e cert•a.

Pina esper•is, ke ŝi•a patr•in•o rimark•os ŝi•n kaj invit•os ŝi•n ven•i intern•e•n. Ŝi vid•is panj•o•n sid•ant•a•n mal•antaŭ la tabl•eg•o, kiu okup•is preskaŭ la tut•a•n spac•o•n en la tro plen•a stud•o•ĉambr•o. Panj•o ronĝ•is si•a•n dik•fingr•a•n ung•o•n dum ŝi sistem•e kontrol•is fask•o•n da skrib•tabul•et•o•j. Ŝi ĵet•is rigard•o•n al ĉiu tabul•et•o laŭ•vic•e, flank•e•n•met•is iu•j•n, dum ali•a•j•n ŝi tra•leg•is kun sulk•ig•it•a frunt•o kaj tra•strek•is per grifel•o. Ŝi est•is tro profund•iĝ•int•a en tiu task•o por rimark•i si•a•n fil•in•o•n, kiu observ•is ŝi•n silent•e de la pord•o. Sed bon•ŝanc•e ŝi est•is sol•a, do esper•ebl•e ŝi ne tro koler•os pro la inter•romp•o. Pina puŝ•is la pord•o•n, por ke ĝi plen•e mal•ferm•iĝ•u.

Konstern•it•e, ŝi•a patr•in•o turn•is si•n al ŝi. Tiam ŝi rid•is. “Ho, est•as vi. Vi don•is al mi ŝok•o•n, en•ŝtel•iĝ•ant•e tiel sen•bru•e. Kio•n vi vol•as, kar•a?”

Kial ŝi sent•is tiel fort•a•n dezir•o•n parol•i kun si•a patr•in•o? Ver•dir•e, Pina ne est•is cert•a. Ŝi sci•is nur, ke de tag•o•j kresk•as en ŝi obtuz•a impres•o, ke panj•o est•as pli sen•pacienc•a ol kutim•e, pli mal•kviet•a, pli distr•at•a... Sed panj•o almenaŭ nom•is ŝi•n kar•a. Tio est•is kuraĝ•ig•a.

“Ferm•u la pord•o•n”, dir•is ŝi•a patr•in•o. “Ven•u sid•i apud mi.” Ŝi kap•sign•is en la direkt•o•n de taburet•o star•ant•a ĉe la mur•o sub alt•a•j ŝrank•o•j, kie star•is ord•a•j vic•o•j da papirus•a•j volv•aĵ•o•j. La aer•o en la ĉambr•o est•is sufok•a — kial panj•o mend•is karb•uj•o•n en agrabl•a printemp•a post•tag•mez•o? Kaj ial neniu sklav•o deĵor•is, do Pina dev•is mem pren•i la taburet•o•n kaj port•i ĝi•n al la tabl•o. La taburet•o est•is mal•grand•a, sed ŝi est•is alt•a•statur•a knab•in•o, kaj je dek unu jar•o•j ŝi est•is preskaŭ sam•nivel•a kiel ŝi•a patr•in•o. “Panj•o, kial Zosim•o for•ir•is?” Tio fakt•e ne est•is la ĉef•a demand•o, kiu zorg•ig•is ŝi•n, sed ĝi est•is unu el plur•a•j mal•trankvil•ig•a•j afer•o•j okaz•int•a•j dum la last•a•j tag•o•j. Zosim•o est•is kun ili•a famili•o de kiam Pina memor•is. “Kaj pli•e, hodiaŭ vi lud•is kun ni Sold•ul•o•j•n.”

“Je la bon•a di•in•o, Pina, ĉu mi ne rajt•as ven•i foj•e por lud•i kun vi infan•o•j? Ĉu tio ne plaĉ•as al vi, far•i afer•o•j•n kun•e?”

“Jes, sed panj•o, vi ne kutim•e lud•as kun ni, kiam ne est•as fest•o•tag•o.”

Pina rigard•is si•a•n patr•in•o•n atend•o•plen•e. Dum moment•o ŝajn•is, ke panj•o ne sci•as kiel respond•i, tiam ŝi•a vizaĝ•o tord•iĝ•is en grimac•o•n, kaj ŝi aŭd•ig•is son•o•n, kiu unu•e ŝajn•is rid•o, sed rid•o ĝi tut•e ne est•is. Ŝi•a•j ŝultr•o•j sku•iĝ•is. Pina rigard•is, terur•it•e, dum ŝi•a patr•in•o ek•plor•is. Kio•n ŝi far•u? Kio•n ŝi dir•u? Unu•e panj•o lukt•is por re•ten•i si•a•j•n larm•o•j•n; tiam ŝi kovr•is si•a•n vizaĝ•o•n per la man•o•j kaj ced•is al si•a angor•o kun laŭt•a•j glut•o•j, dum ŝi balanc•iĝ•is antaŭ•e•n-mal•antaŭ•e•n sur la seĝ•o. Ne sci•ant•e, kiel re•ag•i, Pina fiks•is si•a•j•n okul•o•j•n al la plej supr•a skrib•tabul•et•o ...dediĉ•os si•n al vi•a afer•o. ------- -al--- est•as hom•o, kiu•n ni pov•as fid•i, laŭ mi... La nom•o est•is for•grat•it•a. Ĉu Gal•o? ebl•e Azini•o Gal•o? Li oft•e ven•is vizit•i panj•o•n vesper•e. Pina ne ŝat•is li•n. Kiam ajn li ek•vid•is ŝi•n kaj ŝi•a•j•n frat•in•o•j•n, dum ili star•is en la vestibl•o por spekt•i la al•ven•o•n de gast•o•j, li salut•is ili•n kun tro•ig•it•a admir•o, kaj ŝajn•ig•is sven•i pro ili•a ne•kred•ebl•a bel•ec•o.

“Pardon•u, mi ne intenc•is tim•ig•i vi•n.” Fin•fin•e panj•o ĉes•is plor•i kaj viŝ•is si•a•j•n okul•o•j•n per la brak•o. Ŝi palp•is mal•antaŭ si en niĉ•o, kie trov•iĝ•is fak•o•j por skrib•il•o•j kaj tabul•et•o•j. Ŝi trov•is pec•et•o•n da papirus•o kun ia skrib•aĉ•o, leg•et•is la en•hav•o•n, kaj viŝ•is per ĝi si•a•n naz•o•n. Tiam ŝi ĉif•is ĝi•n en si•a man•o kaj ĵet•is ĝi•n en la karb•uj•o•n. “La fakt•o est•as, ke ebl•e mi dev•os for•ir•i.”

“Ĉu for•ir•i? Ĉu vi cel•as dir•i, sen ni? Kial?”

“Mi ne intenc•is sci•ig•i tio•n al vi, sed ebl•e est•as prefer•ind•e, ke vi ricev•u iom•a•n antaŭ•avert•o•n. Kaj krom•e est•as io ali•a...” Ŝi•a patr•in•o tord•is si•a•j•n man•o•j•n tra si•a har•ar•o. Ĝi est•is bel•e ond•ig•it•a pli fru•e en la tag•o, sed nun, kun si•a•j griz•a•j stri•o•j ĝi simil•is al kamp•o da fojn•o sek•iĝ•ant•a sub la sun•o. “Ĉi-maten•e... Ĉi-maten•e, Neron•o...” Ŝi•a voĉ•o far•iĝ•is alt•a kaj streĉ•it•a. “Neron•o...”

“Panj•o, kio est•as? Kio okaz•is? Ĉu Neron•o est•as en ord•o?”

“Mi ne sci•as.” Panj•o de•nov•e plor•is. “Mi ricev•is mesaĝ•o•n. Ĉi-maten•e. Soldat•o•j ven•is al li•a dom•o kaj for•port•is li•n. Mi ne sci•as, kie li trov•iĝ•as, aŭ kio okaz•as al li.”

“Panj•o, ne plor•u, mi pet•as vi•n. Mi cert•as, ke ĉio est•os en ord•o.” Pina sci•is, ke ŝi dir•as sen•senc•aĵ•o•n, sed ŝi ne kon•is ali•a•n manier•o•n por esprim•i si•a•n kun•sent•em•o•n. Neron•o est•is la plej aĝ•a el ŝi•a•j tri frat•o•j, jam plen•kresk•a kaj edz•iĝ•int•a. Ŝi ne kon•is li•n bon•e. Li pas•ig•is si•a•j•n infan•a•j•n jar•o•j•n en la dom•o de ili•a onkl•o, kaj ĉar li neniam montr•is mult•a•n interes•o•n pri si•a•j pli jun•a•j frat•in•o•j, por Pina li simil•is pli al mal•proksim•a kuz•o ol al frat•o. Pina demand•is si•n, kia•n emoci•o•n tio vek•os en ŝi, se panj•o ne sukces•os mal•kovr•i, kio okaz•is al li.

“Mi ne sci•as... Mi ne sci•as, al kiu turn•i mi•n. La hom•o•j tim•as en•tut•e rilat•i kun mi.” Tim•ig•is Pina•n la manier•o laŭ kiu ŝi•a patr•in•o al•parol•as ŝi•n, preskaŭ kvazaŭ ŝi est•us plen•kresk•a. Ŝi ne est•as sufiĉ•e grand•a por help•i si•a•n patr•in•o•n; ŝi ven•is por aŭd•i trankvil•ig•a•j•n vort•o•j•n, ne por mem don•i ili•n.

“Sed kial vi dev•as for•ir•i?” Terur•a pens•o traf•is Pina•n. “Panj•o, vi ne for•ir•os en ekzil•o•n, ĉu ne?” Ŝi aŭd•is pri hom•o•j ekzil•it•a•j, kaj ŝi sci•is, ke tio est•as tim•ind•a sort•o — preskaŭ sam•e tim•ind•a kiel ekzekut•o. Ŝi•a propr•a av•in•o Julia est•is for•send•it•a por viv•i dum jar•o•j sur mal•grand•a insul•et•o. Panj•o neniam parol•is pri tio, neniu iam ajn parol•is pri tio, sed iel Pina kaj ŝi•a•j frat•in•o•j tamen ek•sci•is pri ĝi. Kaj fin•fin•e avinj•o Julia permes•is al si mal•sat•mort•i.

Pina atend•is ĝis ŝi•a patr•in•o dir•os: Ne, kompren•ebl•e mi ne for•ir•os en ekzil•o•n. Est•is long•a silent•o. Tiam fin•fin•e panj•o dir•is: “Mi ne sci•as, kio okaz•os. Vi sci•as, ke Sejan•o mal•am•as mi•n. Li mal•am•as mi•n, kaj li far•as ĉio•n ebl•a•n por detru•i ni•a•n famili•o•n.”

Pina fiks•rigard•is blind•e en la karb•uj•o•n, kie fask•o da du•on•e cindr•ig•it•a papirus•o flirt•is inter la karb•o•j. Laŭ ĝi•a•j rand•o•j ard•is bril•a ruĝ•a lini•o, kiu iom post iom etend•iĝ•is kaj for•manĝ•is la skrib•aĵ•o•n. Ĉu ŝi ne dev•us plor•i? Ŝi•a frat•in•o Sinj•o, ricev•int•e tia•n nov•aĵ•o•n, cert•e ek•plor•eg•us. Plor•ad•o sen•pez•ig•us ŝi•a•n kor•o•n, sed iel la larm•o•j ne ven•is. Intern•e ŝi sent•is nur mal•varm•a•n kav•ec•o•n. Tio ŝajn•is ne•adekvat•a al la serioz•ec•o de la situaci•o.

“Ĉes•u lud•i per tiu dent•o”, ŝi•a patr•in•o dir•is sen•pacienc•e. “Neniu•j rimark•us ĝi•n, se vi ne konstant•e al•tir•us al ĝi ili•a•n atent•o•n.” Pina salt•et•is. Ŝi eĉ ne est•is rimark•int•a, ke ŝi pas•ig•as si•a•n lang•o•n laŭ si•a fend•it•a dent•o. Ŝi prov•ad•is ne far•i, sed en mal•trankvil•a•j moment•o•j ŝi•a lang•o em•is serĉ•i ĝi•n kaj esplor•i ĝi•n malgraŭ ŝi•a•j bon•a•j intenc•o•j. “Nun aŭskult•u”, panj•o dir•is. “Se mi dev•os for•ir•i, vi kvar infan•o•j dev•os ir•i gast•i ĉe vi•a av•in•o.”

Pina pri•pens•is tio•n. Ŝi kaj ŝi•a•j frat•in•o•j ŝat•is vizit•i si•a•n avinj•o•n Antonia, kiu est•is mol•a kaj dik•et•a kaj dorlot•is ili•n. Ŝi ĉiam ordon•is al la sklav•o•j al•port•i ĉiu•j•n plej ŝat•at•a•j•n dolĉ•aĵ•o•j•n — ŝi est•is konvink•it•a, ke ili•a kuir•ist•o ne sufiĉ•e bon•e nutr•as ili•n. Sed mal•long•a vizit•o est•is unu afer•o; Pina tut•e ne cert•is, ĉu ŝi ĝu•os rest•i ĉe si•a av•in•o sen la perspektiv•o re•ir•i hejm•e•n fin•e de la post•tag•mez•o.

“Sed panj•o, ĉu ni ne pov•us ir•i kun vi?” Traf•is ŝi•n ide•o. “Ni pov•us ir•u al Anti•o. Ni pov•us kun•port•i Timote•o•n kaj far•i tie ni•a•j•n lecion•o•j•n.”

“Se Sejan•o vol•as trov•i mi•n, li trov•os mi•n sam•e facil•e en Anti•o kiel en Rom•o. Ceter•e, Anti•o est•as bel•a lok•o por feri•o ĉe la mar•o — tio ne est•as sam•a afer•o, kiel loĝ•i tie la tut•a•n jar•o•n.”

Pina pren•is unu el la for•ĵet•it•a•j skrib•tabul•et•o•j de si•a patr•in•o, kaj el•fos•is vaks•o•bul•et•o•j•n per grifel•o. “Ne far•u tio•n”, ŝi•a patr•in•o dir•is. “Nu, aŭskult•u, Pina. Se vi dev•os rest•i ĉe vi•a av•in•o — aŭ ĉe iu ajn — vi dev•os tre atent•i pri la vort•o•j, kiu•j•n vi el•buŝ•ig•os. Pov•us ĉe•est•i tie inform•ist•o•j, kiu•j not•os ĉio•n suspekt•ind•a•n kaj raport•os ĝi•n al Sejan•o.”

“Sed panj•o, ĉu ver•e li prov•as detru•i ni•n?” Pina sci•is, ke ŝi•a patr•in•o mal•estim•as Sejan•o•n. Laŭ ŝi•a opini•o, li hav•as tro grand•a•n potenc•o•n, precip•e ĉar li eĉ ne de•ven•as el unu el la ĉef•a•j famili•o•j de Rom•o. Panj•o prav•as, kompren•ebl•e, sed tamen Pina neniam sukces•is plen•kor•e part•o•pren•i en ŝi•a mal•ŝat•o pri Sejan•o. Li est•is alt•a, al•log•a vir•o, kaj kiam ajn ŝi renkont•is li•n, Pina ne pov•is sub•prem•i dezir•o•n, ke li rimark•u ŝi•n kaj dir•u al ŝi kelk•a•j•n vort•o•j•n. Kaj ne nur ŝi. Eĉ la sklav•o•j ŝveb•is apud li por re•plen•ig•i li•a•n vin•pokal•o•n antaŭ ol li fin•trink•is, kaj por demand•i ĉu li dezir•as pli da helik•o•j, nur por ĝu•i la moment•o•n, kiam li lev•os al ili si•a•j•n okul•o•j•n kaj kap•jes•os.

“Kompren•ebl•e li vol•as detru•i ni•n”, ŝi•a patr•in•o dir•is. “Jam vi•a pra•onkl•o Tiberi•o est•as plen•e sub li•a reg•o, kaj krom•e la plej•mult•o el la senat•an•o•j. Kaj nun li liber•ig•as si•n de ĉiu•j, kiu•j pret•as kontraŭ•star•i li•n, inter•ali•e mi, vi•a•j frat•o•j... Vi knab•in•o•j est•os sufiĉ•e sekur•a•j — kvankam tio ne mir•ig•us mi•n, se li prov•us edz•in•ig•i vi•n tri al an•o•j de la Elia famili•o. Ĉu vi memor•as, kiam li fianĉ•in•ig•is si•a•n fil•in•o•n al vi•a kuz•o?”

La Elia famili•o! Pina est•is konstern•it•a. “Sed onkl•o Tiberi•o neniam konsent•us pri tio! Ĉu ne?”

Panj•o aŭd•ig•is du•on•a•n rid•o•n. “Ne, kompren•ebl•e ne. Tio est•us tut•e ne•konven•a par•iĝ•o — eĉ li vid•us tio•n.” Sed Pina sci•is, ke panj•o mensog•as. Ŝi jam aŭd•is tiu•n et•a•n ne•konvink•a•n rid•o•n, kaj ŝi kon•is la bedaŭr•ind•a•n em•o•n de si•a patr•in•o don•i voĉ•o•n al si•a•j pens•o•j. Panj•o ĉiam pent•is si•a•j•n vort•o•j•n tuj kiam ili el•flug•is el ŝi•a buŝ•o, sed valid•is ŝi•a unu•a re•ag•o, ne ŝi•a prov•o re•tir•i ĝi•n tuj post•e.

Ek•kresk•is en Pina la konsci•o, kio•n tio signif•us por ŝi, se oni ver•e for•send•us ŝi•a•n patr•in•o•n. Ŝi•a edz•in•iĝ•o ne pov•as est•i mal•proksim•a. Ĝi okaz•os post du, maksimum•e tri jar•o•j, kaj ŝi natur•e atend•as, ke ŝi•a edz•o est•os elekt•it•a de panj•o — post konsult•iĝ•o kun la tut•a famili•o, evident•e. La ge•edz•iĝ•o est•os grav•a, kaj reflekt•os ŝi•a•n propr•a•n rang•o•n kaj tiu•n de ŝi•a famili•o; mal•mult•a•j hom•o•j merit•as edz•iĝ•i kun la fil•in•o de Ĝermanik•o kaj pra•nep•in•o de Aŭgust•o. Ŝi sci•as, ke ŝi•a patr•in•o elekt•os la ĝust•a•n vir•o•n, ne nur an•o•n de elit•a famili•o sed krom•e iu•n, kiu trakt•os ŝi•n bon•e kaj pri•zorg•os ŝi•n. Sen la protekt•o de panj•o, tiu kiu asign•os al ŝi edz•o•n est•os pra•onkl•o Tiberi•o. Ŝi•a pra•onkl•o kompren•as nenio•n pri infan•o•j; li tut•e ne zorg•os pri ŝi•a feliĉ•o, kaj ebl•e li eĉ ne mult•e interes•iĝ•os pri la taŭg•ec•o de si•a elekt•o. Panj•o prav•is — li efektiv•e don•is permes•o•n al Sejan•o fianĉ•in•ig•i si•a•n fil•in•o•n al kuz•o Druĉj•o, kaj la sol•a kial•o, kial la ge•edz•iĝ•o ne real•iĝ•is est•is... sed ne, ŝi ne vol•is pens•i pri tio.

“La afer•o tut•e ne est•as cert•a”, ŝi•a patr•in•o dir•is. “Pov•as est•i, ke mi tim•ig•as vi•n sen•kial•e. Sed se tio ja real•iĝ•os, ĝi pov•us okaz•i tre subit•e. Tial mi liber•ig•is Zosim•o•n.”

“Ĉu ver•e vi liber•ig•is li•n? Sed kiel Zosim•o rilat•as al la afer•o? Kial li for•ir•is? Ĉu li ne plu vol•is rest•i ĉe ni?”

“Tio est•is pli sekur•a por ni ĉiu•j. Mi sci•as, ke Zosim•o est•as absolut•e lojal•a al ni•a famili•o sed... sklav•o•j•n oni pov•as tortur•i. Por liber•ig•it•o•j est•as mal•pli da risk•o — kaj tamen, est•is prefer•ind•e, ke li for•ir•u.”

Pina lukt•is por en•sorb•i tio•n, kio•n ŝi aŭd•is. Kio est•as okaz•ant•a, pov•ant•a konduk•i al tortur•ad•o de ili•a•j sklav•o•j? Konfuz•it•e, ŝi pov•is nur dir•i: “Sed mi ne adiaŭ•is li•n! Kaj kio pri li•a•j infan•o•j?”

“Ĉiu•j for — la tut•a famili•o. Sejan•o hav•as neniu•n ŝanc•o•n nun ek•kapt•i ili•n.”

“Sed kio•n li far•us al ili? Kio•n Zosim•o pov•us rakont•i al li, laŭ li•a supoz•o?”

“Li vol•os sci•i, kiu ven•as vizit•i mi•n, pri kia•j afer•o•j ni parol•as, ĉu li iam ajn aŭd•is mi•n kritik•i la imperi•estr•o•n...”

Kritik•i la imperi•estr•o•n... La imperi•estr•o est•as pra•onkl•o Tiberi•o, kaj panj•o kritik•ad•as li•n la tut•a•n temp•o•n. Panj•o opini•as, ke li en•tut•e ne dev•us est•i imperi•estr•o; la ver•a imperi•estr•o dev•us est•i Neron•o, la frat•o de Pina, precip•e nun kiam li plen•kresk•iĝ•is. Pina ja aŭd•is si•a•n patr•in•o•n dir•i tio•n, ĉiu•j membr•o•j de la dom•an•ar•o aŭd•is ŝi•n dir•i tio•n, en ĉiu ebl•a okaz•o. Ŝi prav•as kompren•ebl•e, ĉar Neron•o est•as rekt•a post•e•ul•o de Aŭgust•o kaj membr•o de la Juli•a famili•o, dum Tiberi•o aparten•as al la Juli•an•o•j nur per adopt•iĝ•o.

“Kio ajn okaz•os al mi”, ŝi•a patr•in•o dir•is, “est•as io, kio•n vi dev•os memor•i. Vi aparten•as al la Juli•an•o•j — la plej antikv•a, la plej nobel•a famili•o en Rom•o. Vi est•as pra•nep•in•o de Aŭgust•o kaj fil•in•o de Ĝermanik•o. Mi vol•as, ke vi ĉiam memor•u tio•n kaj kondut•u laŭ•e.”

“Kompren•ebl•e, panj•o. Mi neniam forges•os tio•n.”

“Vi est•as bon•a knab•in•o, Pina. Brak•um•u mi•n.”

Pina ne ŝat•is brak•um•i hom•o•j•n, eĉ si•a•n patr•in•o•n. Sed en tiu moment•o ŝi sent•is si•n ne•kutim•e proksim•a al panj•o, kiu divid•is kun ŝi sekret•o•j•n kaj plor•is antaŭ ŝi — kaj krom•e panj•o est•as mal•feliĉ•a, ĉar ŝi est•as mal•trankvil•a pro Neron•o. Tial ŝi prov•is ne rigid•iĝ•i, dum ŝi•a patr•in•o fort•e al•prem•is kaj kis•is ŝi•n.

“Nun mi nepr•e daŭr•ig•u ĉi tio•n”, panj•o dir•is, re•turn•ant•e si•n al si•a•j skrib•tabul•et•o•j. “Ferm•u la pord•o•n, kiam vi el•ir•os.”

2

La reĝ•o filozof•o! La reĝ•o filozof•o! Jen la ĉiam•a rev•o de Livila... kiom mi est•is stult•a, ke mi pren•is ŝi•n serioz•e. Mi kred•is, ke ebl•os kun•labor•i kun Senek•o. Mi imag•is, ke ni du diskut•os kun•e la imperi•a•j•n politik•o•j•n, sam•e kiel mi antaŭ•e far•is kun Klaŭdi•o, ke ni kun•e plan•os traktat•o•j•n, konstru•projekt•o•j•n, just•a•j•n leĝ•o•j•n... kaj diskret•e puŝ•et•os Luci•o•n en la ĝust•a•n direkt•o•n, tiel ke matur•iĝ•ant•e, li far•iĝ•os ni•a plej grand•a imperi•estr•o, du•a Aŭgust•o.

Oni atend•us, ke Senek•o est•u pli dank•a pro ĉio, kio•n mi far•is por li. Ĉu mi ne est•is la hom•o, kiu re•vok•is li•n el la ekzil•o? — inter mi•a•j unu•a•j ag•o•j post mi•a edz•in•iĝ•o kun Klaŭdi•o. Kaj tiam mi ig•is li•n instru•ist•o de Luci•o. Pro tiu mis•paŝ•o mi dev•as dank•i Livila•n kaj ŝi•a•j•n romantik•a•j•n ide•o•j•n pri la ideal•a reg•ant•o. Dum mi supoz•is, ke ili dediĉ•as si•n al stud•ad•o de Ciceron•o, Senek•o profit•is la okaz•o•n por instru•i al mi•a fil•o, ke vir•in•o•j ne rajt•as part•o•pren•i en publik•a•j afer•o•j.

Senek•o ne gvid•as Luci•o•n, li indulg•as li•n. La afer•o pri tiu jun•ul•in•o... Kun tia konsil•ant•o, ne est•as surpriz•e, ke Luci•o tut•e ne dezir•as en•miks•iĝ•o•n de si•a patr•in•o. Tiu okaz•o, kiam mi ir•is parol•i kun la ambasad•ist•o•j... En•ir•ant•e la ĉambr•o•n, mi vid•is Senek•o•n flustr•i en li•a•n orel•o•n. Kaj tiam Luci•o paŝ•is mal•supr•e•n de la podi•o kaj for•konduk•is mi•n. Mi ne montr•is mi•a•j•n sent•o•j•n, mi ŝajn•ig•is, ke mi en•ven•is nur por dezir•i al li maten•a•n salut•o•n, sed... mi brul•as, kiam mi pens•as pri tio.

Kaj nun oni akuz•as mi•n pri konspir•ad•o! Kiel en•tut•e est•us imag•ebl•e, ke mi dezir•us de•tron•ig•i mi•a•n propr•a•n fil•o•n? Potenc•avid•o, Senek•o dir•is al mi. Kia•n potenc•o•n mi hav•us, se mi•a fil•o ne est•us imperi•estr•o?

Jen, sufiĉ•as — mi ne rest•os en Rom•o por sufer•i humil•iĝ•o•n far•e de la instru•ist•o de mi•a fil•o. Prefer•e mi pas•ig•u kelk•a•j•n trankvil•a•j•n monat•o•j•n en Anti•o. Est•as preskaŭ kvazaŭ mi re•ir•us en ekzil•o•n — almenaŭ ĉi-foj•e tem•as pri ekzil•o mem•elekt•it•a. Mi memor•as, kiel la tag•o•j tren•iĝ•is en Ponti•o. Mi dev•ig•is mi•n sekv•i rigor•a•n hor•ar•o•n: stud•ad•o•n ĉiu•maten•e, promen•o•n antaŭ la tag•manĝ•o, tiam naĝ•ad•o•n kaj teks•ad•o•n en la post•tag•mez•o. Est•as kurioz•e, ke mi pens•is pri verk•ad•o, sed tiam mi est•is tro jun•a, nur du•dek kvar- aŭ kvin-jar•a, kaj mi hav•is nenio•n por dir•i.

Kiel re•ag•us Klaŭdi•o, se li sci•us, ke mi plan•as verk•i mi•a•j•n memor•aĵ•o•j•n? Est•as kvazaŭ omaĝ•o al li — kiom mi vol•us sci•ig•i al li tio•n. Kar•a oĉj•o Klaŭdi•o.

La memor•aĵ•o•j de Julia Agripina Aŭgusta

edz•in•o de la di•ig•it•a imperi•estr•o Klaŭdi•o

kaj fil•in•o de Ĝermanik•o

Mi•a patr•o, Ĝermanik•o Juli•o Cezar•o, est•is la plej el•star•a general•o post Aleksandr•o.

Ĉu mi aŭdac•u skrib•i tio•n? Krisp•o iam dir•is al mi, ke mi•a patr•o fakt•e ne est•is tiel bril•a general•o, kiel ĉiu•j supoz•as — ke li puŝ•iĝ•is antaŭ•e•n sen rezerv•o•j tro profund•e•n en la mal•amik•a teritori•o en Ĝerman•uj•o, kaj ke li sukces•is re•port•i si•a•j•n hom•o•j•n sekur•e al la milit•baz•o, nur ĉar mi•a patr•in•o insist•is ten•i la pont•o•n mal•ferm•it•a. Mi est•is ŝok•it•a, kiam Krisp•o dir•is tio•n — neniam antaŭ•e iu ajn aŭdac•is kritik•i mi•a•n patr•o•n en mi•a ĉe•est•o. Post•e mi esplor•is la histori•o•n de li•a ĝerman•a kampanj•o, kaj mi konstat•is, ke Krisp•o prav•is. Mi neniam konfes•is tio•n al li, kompren•ebl•e, kaj mi cert•e ne intenc•as publik•ig•i ĝi•n nun en mi•a•j memor•aĵ•o•j.

Mi•a patr•o, Ĝermanik•o Juli•o Cezar•o, est•is la plej am•at•a general•o post Aleksandr•o. Li est•is popular•a ĉe si•a•j trup•o•j, kaj li•a memor•o ankoraŭ nun est•as honor•at•a de la publik•o. Li sub•ig•is ribel•int•a•j•n trib•o•j•n en Ĝerman•uj•o, kaj re•kapt•is la standard•o•j•n, kiu•j est•is perd•it•a•j dum la katastrof•a mal•venk•o de Var•o ses jar•o•j•n antaŭ•e. Tiel li pruv•is si•n ind•a je la nom•o Ĝermanik•o, kiu•n li hered•is de si•a patr•o. Pro tiu•j ating•o•j oni premi•is li•n per triumf•o post li•a re•ven•o al Rom•o.

Ĉu mi menci•u, ke dum li vetur•is en la triumf•a ĉar•o, li ten•is mi•n en si•a•j brak•o•j? Tamen ne — tio est•as tro hejm•ec•a detal•o por ĉi tia verk•o, kaj mi facil•e imag•as la re•ag•o•n de la hom•o•j: “Do, vid•u, vir•in•o•j ne kapabl•as verk•i histori•o•n. Eĉ pri•skrib•ant•e publik•a•j•n event•o•j•n, ili interes•iĝ•as nur pri person•a•j anekdot•o•j.”

Kvankam li est•as mal•pli re•kon•at•a kiel diplomat•o ol kiel general•o, li•a•j diplomat•a•j ating•o•j est•is, se tio en•tut•e ebl•us, eĉ pli impon•a•j ol tiu•j milit•a•j. Oni regal•is li•n per honor•o•j dum la daŭr•o de li•a du-jar•a rond•ir•o tra la orient•a•j provinc•o•j, kiam li sukces•e trakt•is kun Part•uj•o, person•e kron•is Artaksi•o•n kiel reĝ•o•n de Armen•uj•o, en•pren•is Kapadoci•o•n en ni•a•n imperi•o•n, kaj fort•ig•is la lig•o•j•n inter la provinc•o•j kaj la ĉef•urb•o.

Almenaŭ tio•n mi pov•as skrib•i sen•hezit•e. Eĉ Krisp•o neniam esprim•is kritik•o•n kontraŭ mi•a patr•o kiel ambasad•ist•o. Fier•ig•as mi•n la konsci•o, ke mi hered•is li•a•j•n diplomat•a•j•n lert•o•j•n.

Oni admir•is li•n ankaŭ pro li•a•j moral•a•j kvalit•o•j: li est•is kuraĝ•a, bon•kor•a, ne•korupt•ebl•a, kaj dediĉ•it•a al si•a famili•o. Krom•e li est•is kler•ul•o, kiu verk•is komedi•o•j•n en la grek•a, kaj ankaŭ ali•a•j•n literatur•a•j•n verk•o•j•n.

Kaj el ĉiu•j talent•o•j de si•a av•o, Luci•o hered•is ĝust•e tiu•n plej frivol•a•n.

Statu•o•j de Ĝermanik•o montr•as, ke li est•is bel•aspekt•a vir•o.

Ankaŭ pri tio, Luci•o simil•as al li. Kiam mi en•ir•as mi•a•n stud•o•ĉambr•o•n, kaj vid•as la bust•o•n de mi•a patr•o apud la fenestr•o, surpriz•as mi•n foj•e subit•a impres•o de Luci•o, precip•e ĉirkaŭ la buŝ•o. Luci•o hav•as la sam•a•n rond•a•n vizaĝ•o•n — sed tamen, dum la last•a•j jar•o•j tiu iam•a plaĉ•a dik•ec•o far•iĝ•is simpl•a gras•o.

Unu afer•o, kiu•n oni ne vid•as en la statu•o•j de mi•a patr•o, est•as li•a•j mal•dik•a•j krur•o•j. Iu•grad•e mi bedaŭr•as tio•n. Evident•e oni ne montr•as tia•n detal•o•n en oficial•a statu•o, sed mi ja dezir•as, ke li est•us pov•int•a post•las•i pli real•ism•a•n portret•o•n almenaŭ por si•a•j propr•a•j famili•an•o•j. Li•a•j ost•ec•a•j krur•o•j est•as la sol•a afer•o, kiu•n ni ĉiu•j hered•is de li, Sinj•o kaj mi kaj Bot•et•o, kaj ankaŭ Luci•o. La sol•a, kiu evit•is tio•n, est•is Livila.

Ἰσοκράτης τῆς παιδείας τὴν ῥίζαν πικρὰν ἔφη, γλυκεῖς δὲ τοὺς καρπούς.

Pina leg•is kaj re•leg•is la fraz•o•n, kiu•n la instru•ist•o de ŝi•a frat•o est•is skrib•int•a sur ŝi•a•n tabul•et•o•n. Post sen•ripoz•a nokt•o ŝi sent•is si•n pez•a kaj kap•dolor•em•a, kaj la grek•a•j liter•o•j danc•is antaŭ ŝi•a•j okul•o•j. Pluv•o verŝ•iĝ•is tra la plafon•a luk•o kaj salt•et•is en la marmor•a basen•o centr•e de la hal•o. Ŝi trem•et•is pro mal•varm•o, kaj ĵet•is okul•o•n al si•a frat•in•o Drusila, sid•ant•a sur la apud•a taburet•o. Sinj•o ĉiam plend•is pri ili•a•j lecion•o•j kun Timote•o, sed ili neniam prezent•is al ŝi problem•o•n. Ŝi jam klin•iĝ•is super si•a skrib•tabul•et•o, sen•paŭz•e grat•ant•e per la grifel•o.

Pina re•leg•is la fraz•o•n, kaj dev•ig•is si•n koncentr•iĝ•i pri ĝi•a signif•o. Isokrat•o dir•is, ke la radik•o de eduk•ad•o est•as mal•dolĉ•a, ĝi•a frukt•o dolĉ•a. Ŝi pas•ig•is si•a•n lang•o•n laŭ si•a fend•it•a dent•o. Ĉu li vol•is dir•i, ke eduk•ad•o est•as mal•agrabl•a? Ĝeneral•e, ŝi ne mal•ŝat•as si•a•j•n lecion•o•j•n kun Timote•o. Deklar•i, ke ili est•as ted•a•j kaj ripet•a•j signif•us deklar•i, ke ŝi est•as nur•a knab•in•o, kiu ne kapabl•as profit•i de knab•a eduk•o.

Ŝi•a unu•a task•o, laŭ la struktur•o instru•it•a al ŝi de Timote•o, est•as esprim•i laŭd•o•n al Isokrat•o. Ŝi tra•rigard•is la not•o•j•n, kiu•j•n li pli fru•e dikt•is al ŝi kaj Sinj•o, sed ŝi ne sukces•is for•sku•i la pez•a•n ŝarĝ•o•n en si•a brust•o. Pli fru•e tiu•maten•e ŝi ir•is al la ĉambr•o de si•a patr•in•o, esper•ant•e mal•kovr•i, ĉu al•ven•is ia nov•aĵ•o pri Neron•o, sed la sklav•o•j inform•is ŝi•n, ke la mastr•in•o jam el•ir•is antaŭ la sun•lev•iĝ•o.

Ŝi inter•plekt•is si•a•j•n man•o•j•n post si•a kap•o kaj klin•iĝ•is mal•antaŭ•e•n sur la taburet•o, serĉ•ant•e inspir•o•n en la nub•o•plen•a kvadrat•o vid•ebl•a super la plafon•a luk•o. Tiam ŝi pren•is si•a•n grifel•o•n kaj prem•is ĝi•n en la glat•a•n flav•a•n surfac•o•n de la vaks•o. Est•as ĝust•e admir•i Isokrat•o•n pro li•a art•o, ĉar li est•is la hom•o, kiu don•is glor•o•n al la retorik•a art•o. Li ne fam•iĝ•is pro si•a kapabl•o kiel retorik•ist•o, sed pli ĝust•e, est•is li, kiu glor•ig•is la art•o•n retorik•o. Ŝi re•leg•is si•a•j•n ĵus•a•j•n vort•o•j•n, kaj konstat•is, ke ŝi dir•is la sam•a•n afer•o•n du•foj•e. Ŝi turn•is la grifel•o•n al la mal•akr•a fin•o, du•on•e pens•ant•e, ke neces•as for•frot•i la last•a•n fraz•o•n, sed post konsider•ad•o ŝi decid•is las•i ĝi•n. Ebl•e Timote•o ne rimark•os.

“Timote•o”, Livila dir•is. “Laŭ ĉi tio, Aleksandr•o est•is tro nobl•a por atak•i si•a•j•n mal•amik•o•j•n nokt•e.” Pina fiks•rigard•is si•a•n tabul•et•o•n, prov•ant•e re•kolekt•i si•a•j•n dis•ig•it•a•j•n pens•o•j•n. Ŝi•a pli jun•a frat•in•o ricev•is la task•o•n stud•i iu•n grek•a•n anekdot•o•n — kial ŝi ne pov•as simpl•e leg•i la rakont•o•n, anstataŭ far•i problem•o•j•n? “Kial oni ne rajt•as atak•i si•a•j•n mal•amik•o•j•n, kiam ili ne atend•as tio•n?” Livila vol•is sci•i. “Ni•a patr•o iam far•is surpriz-atak•o•n kontraŭ la ĝerman•o•j, kaj tio est•is unu el li•a•j plej bril•a•j venk•o•j.”

Timote•o sid•is en seĝ•o front•e al si•a•j kvar lern•ant•o•j. Li lev•is si•a•n kap•o•n de la tabul•et•o, kiu•n li korekt•is, kaj pens•is dum moment•o. “Ĉi tiu ekzempl•o ne rilat•as al milit•a•j taktik•o•j, sed al la nobl•ec•o de Aleksandr•o”, li dir•is. Aŭd•iĝ•is en li•a voĉ•o ĝen•at•a ton•o.

La dek•kvar-jar•a Bot•et•o sid•is antaŭ si•a•j tri frat•in•o•j kun skrib•o•volv•aĵ•o etend•it•a sur la genu•o•j. Li turn•is si•n sur si•a taburet•o por respond•i al Livila. “Jen la afer•o, laŭ la vort•o•j de Diodor•o mem. Ni•a paĉj•o est•is mal•kuraĝ•ul•o — anstataŭ atend•i, ĝis la ĝerman•o•j est•os pret•a•j por li, kiel est•us far•int•a Aleksandr•o, li ek•atak•is sen•avert•e kaj buĉ•is du•on•o•n de la trib•o. Kiom valor•as tiu venk•o akir•it•a sen nobl•ec•o?”

Timote•o du•on•e lev•is si•n de si•a sid•lok•o, kaj Pina rigid•iĝ•is. Ŝi•a frat•o neniam pov•is re•ten•i si•a•n ŝerc•em•o•n, eĉ kost•e de la propr•a famili•o, sed ĉi-foj•e li tro•ig•is. Ŝi sen•streĉ•iĝ•is nur kiam Timote•o mal•rapid•e re•sid•iĝ•is. “Gaj•o, vi verk•os por mi ese•o•n pri tiu tem•o: Ĉu valid•as venk•o sen nobl•ec•o? Mi atend•as ricev•i ĝi•n morgaŭ — al•don•e al la ali•a ekzerc•o, kiu•n mi jam don•is al vi. Nun daŭr•ig•u vi•a•n stud•ad•o•n.”

Eĉ Bot•et•o sci•is, kiam li risk•as streĉ•i la pacienc•o•n de ili•a instru•ist•o preter la lim•o•n. Per abrupt•a mov•o li el•rul•is la volv•aĵ•o•n, ĉif•ant•e la papirus•o•n, dum li•a•j frat•in•o•j klin•is si•a•j•n kap•o•j•n super si•a•j tabul•et•o•j, sen•bru•a•j kiel mus•o•j.

...la radik•o de eduk•ad•o est•as mal•dolĉ•a, ĝi•a frukt•o dolĉ•a. La post•a paŝ•o est•as klar•ig•i la signif•o•n de tiu dir•aĵ•o de Isokrat•o, kaj diskut•i la argument•o•j•n por•a•j•n kaj kontraŭ•a•j•n. Ĉu est•as ebl•e, ke panj•o ver•e dev•os for•ir•i en ekzil•o•n? Ebl•e oni send•os ŝi•n loĝ•i sur insul•o, sam•e kiel okaz•is al av•in•o Julia. Est•us kvazaŭ ŝi mort•us. Pina sent•is, ke panik•o ek•ŝvel•as intern•e de ŝi. Ŝi kapt•is si•a•n grifel•o•n, kaj komenc•is grat•i furioz•e. Isokrat•o vol•as dir•i al ni, ke eduk•ad•o est•as mal•facil•a en la komenc•o, sed ĝi valor•as la pen•o•n, ĉar fin•fin•e ni pov•os mult•o•n gajn•i. Tio•n li dir•is, kaj nun mi montr•os mi•a•n admir•o•n pri li•a•j saĝ•a•j vort•o•j.

Sklav•o ven•is tra la hal•o de la strat•a en•ir•ej•o, sekv•at•e de du vir•o•j en tog•o•j. Ne mal•oft•e okaz•is, ke formal•e vest•it•a•j vir•o•j vizit•as ili•a•n patr•in•o•n, kaj Pina ne lev•is la okul•o•j•n de si•a task•o. Ŝi•a•j ide•o•j nun flu•is pli facil•e, kaj ŝi•a grifel•o en- kaj el-strek•is la vaks•o•n. La sklav•o mal•ferm•is la pord•o•n de la stud•ej•o de ŝi•a patr•in•o, kaj la du vir•o•j marŝ•is intern•e•n.

Dum Pina verk•is ŝi nur rand•e konsci•is pri ne•kutim•a en•ir•ad•o kaj el•ir•ad•o ĉe la stud•o•ĉambr•o. Nun neces•is ilustr•i la dir•aĵ•o•n: ŝi pens•is, ke ebl•e ŝi pov•os cit•i kiel ekzempl•o•n Demosten•o•n, ĉar li ja est•is eĉ pli eminent•a orator•o ol Isokrat•o. Sklav•o•j rapid•is tra la hal•o, ali•a•j kur•is al la supr•a etaĝ•o, sed ankoraŭ Pina skrib•is. Konsider•u la karier•o•n de Demosten•o, kiu montr•is pli grand•a•n dediĉ•o•n al si•a art•o ol iu ajn ali•a orator•o. Ŝi lev•is si•a•n kap•o•n kaj rimark•is kun surpriz•o, ke al•proksim•iĝ•as ŝi•a patr•in•o. La vizaĝ•o de panj•o montr•is agit•iĝ•o•n, kaj ŝi sur•hav•is si•a•n pez•a•n mantel•o•n por vojaĝ•ad•o.

“Mi dev•os for•las•i vi•n por iom da temp•o.” La kvar infan•o•j ek•star•is, dum la du vir•o•j en tog•o•j al•proksim•iĝ•is mal•antaŭ ili•a patr•in•o kaj star•is apud ŝi, aŭskult•ant•e dum ŝi adiaŭ•as si•a•n famili•o•n. Pina sent•is si•n glaci•e mal•varm•a intern•e, sed sam•temp•e kviet•e klar•mens•a. Jen la okaz•aĵ•o, pri kiu panj•o antaŭ•avert•is ŝi•n, sed ŝi ne imag•is, ke ĝi ven•os tiel rapid•e. Ŝi ne kred•is, ke ĝi ven•os en•tut•e.

“Dum mi ne ĉe•est•os, mi vol•as, ke vi kondut•u laŭ manier•o konven•a por la infan•o•j de Ĝermanik•o. Neniam forges•u, ke vi est•as post•e•ul•o•j de Aŭgust•o.”

Pina sci•is, ke ŝi•a famili•o star•as ĉe la rand•o de terur•a katastrof•o. Ŝi hav•is sent•o•n, kvazaŭ ŝi al•kroĉ•iĝ•as al la flank•o de abism•o; ŝi nepr•e ne panik•u, sed ten•u si•a•n reg•o•n de la situaci•o kaj antaŭ•plan•u ĉiu•n mov•o•n. Kiel ebl•os parol•i al si•a patr•in•o antaŭ la du vir•o•j, sam•temp•e mal•kaŝ•ant•e nenio•n? “Panj•o, ĉu ĉio est•as en ord•o?”

Sinj•o kaj Livila fiks•rigard•is si•a•n patr•in•o•n kun konfuz•it•a•j mien•o•j. Ankaŭ Bot•et•o dir•is ankoraŭ nenio•n. Pina vid•is, ke li•a vizaĝ•o est•as tre pal•a. “Gaj•o”, dir•is ili•a patr•in•o. “Mi fid•as, ke vi pri•zorg•os vi•a•j•n frat•in•o•j•n dum mi•a mal•ĉe•est•o.” Kaj tiam ŝi kis•is ili•n unu post ali•a. Kiam ŝi•a patr•in•o klin•iĝ•is al ŝi, Pina kapt•is la vort•o•j•n, kiu•j•n ŝi murmur•is mal•laŭt•e sed klar•e en ŝi•a•n orel•o•n: “Nepr•e atent•u, kio•n vi dir•os. Avert•u la ali•a•j•n.” Tiam panj•o rekt•ig•is si•n kaj dir•is laŭt•e: “Pina, mi ne sci•as, kiom long•e mi est•os for. Est•os vi•a task•o pri•zorg•i vi•a•j•n pli jun•a•j•n frat•in•o•j•n.”

Pina memor•is, kio•n ŝi•a patr•in•o dir•is al ŝi la antaŭ•a•n tag•o•n. “Est•as en ord•o, panj•o, ni est•os bon•kondut•a•j kaj tre atent•a•j, dum vi ne ĉe•est•os.” Ŝi emfaz•is tiu•j•n vort•o•j•n, esper•ant•e trans•don•i al si•a patr•in•o la inform•o•n, ke ŝi kompren•is tiu•n avert•o•n.

Ili•a patr•in•o for•ir•is en port•o•lit•o, kiu atend•is ekster la ĉef•a pord•o: ne ili•a propr•a, sed pli mal•grand•a, kiu•n oni send•is por ŝi. Akompan•is ŝi•n du el ŝi•a•j serv•ist•in•o•j kaj par•o da vir•sklav•o•j, kiu•j port•is inter si kest•o•n. Pina, kun si•a•j frat•in•o•j kaj frat•o, ir•is ekster•e•n por man•sving•i, dum la port•ist•o•j lev•is la lit•o•n al si•a•j ŝultr•o•j, kaj ek•marŝ•is je rapid•a takt•o laŭ la voj•o. Ambaŭ serv•ist•in•o•j plor•is. Pina pens•is unu•e, ke ili plor•as pro ŝi•a patr•in•o, sed post•e traf•is ŝi•n la pens•o, ke ver•ŝajn•e pli mal•ĝoj•ig•as ili•n la zorg•o pri la propr•a•j infan•o•j, kiu•j•n ili est•as dev•ig•at•a•j post•las•i. Eskort•is la port•o•lit•o•n mal•grand•a trup•o da gard•ist•o•j.

Mal•rapid•e la kvar infan•o•j re•paŝ•is en la dom•o•n. Kiam ili en•ir•is la hal•o•n, Pina rimark•is, ke la pord•o de la stud•o•ĉambr•o star•as vast•e mal•ferm•it•a. La du vir•o•j en tog•o•j trov•iĝ•is ankoraŭ intern•e. Ili jam tir•is du•on•o•n el la volv•aĵ•o•j el la ŝrank•o•j, kaj nun ili star•is ĉe la tabl•o por esplor•i mont•o•n da skrib•tabul•et•o•j. Ili kontrol•is ĉiu•n laŭ•vic•e antaŭ ol ĵet•i ĝi•n sur kresk•ant•a•n amas•o•n sur la plank•o.

Timote•o star•is apud la pluv•akv•o-basen•o centr•e de la hal•o. Pina proksim•iĝ•is al li. “Kio•n ni far•u pri tiu•j du vir•o•j? Ili dis•ĵet•as ĉiu•j•n libr•o•j•n.”

“Mi sci•as”, Timote•o dir•is. “Bedaŭr•ind•e ni ne pov•as mal•help•i tio•n. Nun bon•vol•u sid•iĝ•i. Vi•a patr•in•o dev•is for•ir•i, sed ŝi cert•e ne atend•us, ke vi neglekt•u vi•a•j•n lecion•o•j•n.”

Mi•a patr•in•o, Julia Vipsania Agripina, est•is la perfekt•a edz•in•o por Ĝermanik•o; ver•ŝajn•e ŝi est•is la sol•a vir•in•o kun la neces•a•j kvalit•o•j laŭ de•ven•o kaj karakter•o, por konven•e plen•um•i tiu•n rol•o•n. La Juli•a famili•o, kiel ĉiu•j sci•as, de•ven•as de Jul•o, la fil•o de la Troj•a hero•o, Ene•o. Ene•o mem est•is la fil•o de Venus•o, kiu en•am•iĝ•is al mort•em•ul•o, la hero•a princ•o Anĥiz•o el Troj•o. Tial inter mi•a•j antaŭ•ul•o•j mi pov•as kalkul•i la di•in•o•n Venus•o, kaj kelk•a•j gut•o•j de ŝi•a di•a sang•o ankoraŭ flu•as en la vejn•o•j de ĉiu an•o de la Juli•a famili•o.

Mi•a patr•in•o est•is la nep•in•o kaj rekt•a post•e•ul•o de la di•ig•it•a imperi•estr•o Aŭgust•o

kaj la fil•in•o de li•a sol•a id•o, Julia. Sed est•us prefer•ind•e ne menci•i Julia•n. Ŝi•a nom•o est•as tiel profund•e makul•it•a, ke ne ĉiu•j konsider•us de•ven•o•n de ŝi afer•o por fanfaron•i.

kaj fil•in•o de la grand•a general•o Agrip•o. Ŝi est•is vir•in•o el•star•e virt•a kaj rigor•a, kiu akompan•is si•a•n edz•o•n dum mult•a•j el li•a•j kampanj•o•j, kaj part•o•pren•is kun li en la mal•komfort•o•j de la arme•a viv•o, neniam plend•ant•e pro la luks•aĵ•o•j, kiu•j•n ŝi for•las•is en Rom•o. Ŝi nask•is al li naŭ ge•fil•o•j•n, el kiu•j ses tra•viv•is: Neron•o, Drus•o, Gaj•o, mi mem, Drusila kaj Livila. Plen•kresk•int•e, tamen, neniu el ili ĝu•is long•a•n viv•o•n. Escept•e de mi kaj Drusila, kiu mort•is dum epidemi•o, ĉiu•j ceter•a•j est•is murd•it•a•j.

Livila, Livila... Mi neniam mal•kovr•is, preciz•e kio okaz•is al ŝi. Klaŭdi•o dir•is al mi, ke ŝi fal•is en deprim•iĝ•o•n kaj rifuz•is manĝ•i. Mi vol•is kred•i li•n; mi vol•is pens•i, ke tio est•is ŝi•a propr•a elekt•o, sed mi neniam kuraĝ•is esplor•i pli detal•e.

Ŝi tut•e ŝanĝ•iĝ•is, post tiu rest•ad•o en Pandateri•o. Kiam mi ir•is tie•n por pren•i ŝi•n — kia•n ŝok•o•n mi ricev•is, kiam mi vid•is ŝi•n sur la divan•o, tiel mal•graci•a•n kaj ne•pri•zorg•it•a•n, kaj la situaci•o ne pli•bon•iĝ•is post ni•a re•ven•o al Rom•o. Ne, ne, mi ne plu pens•u pri tio. Kio est•as la post•a afer•o? Mi komenc•is rakont•i pri panj•o.

La karakter•o•n de mi•a patr•in•o plej bon•e ilustr•as la sekv•ont•a epizod•o

Est•as sen•util•e, mi ne pov•as daŭr•ig•i nun. Mi rezign•os por hodiaŭ.

3

La karakter•o•n de mi•a patr•in•o plej bon•e ilustr•as la sekv•ont•a epizod•o, kiu okaz•is, kiam ŝi est•is kun mi•a patr•o en Ĝerman•uj•o. Ĝermanik•o konduk•is si•a•n arme•o•n trans la river•o•n Rejn•o, sekv•ant•e la perfid•a•n trib•estr•o•n Armini•o, kiu streb•is unu•ig•i la trib•o•j•n de nord•a Ĝerman•uj•o opozici•e al Rom•o. Dum Ĝermanik•o si•n puŝ•is antaŭ•e•n tra sen•voj•a•j arb•ar•eg•o•j kaj marĉ•o•j, oni•dir•o ating•is la fortik•aĵ•o•n sud•e de la river•o, ke li•a arme•o re•tir•iĝ•as. Terur•iĝ•is tiu•j, kiu•j rest•is ĉe la milit•baz•o, ĉar ili kred•is, ke baldaŭ la ĝerman•o•j trans•ir•os la river•o•n kaj atak•os ili•n. En panik•o, ili decid•is detru•i la pont•o•n.

“Kiu•n rakont•o•n vi vol•as aŭd•i ĉi-vesper•e?” Sinj•o kaj mi kuŝ•is inter•plekt•iĝ•int•a•j unu kontraŭ la ali•a en la alt•a lit•o, kaj la voĉ•o de Eklog•o murmur•is en la ombr•o•plen•a ĉambr•o, dum la lamp•o ĵet•is flagr•a•j•n makul•o•j•n sur la mur•o•j•n. Sinj•o ŝat•is la rakont•o•n pri la vir•o, kiu trov•is trezor•o•n en la kavern•o de la rab•ist•o•j. Mi ĉiam pet•is tiu•n pri panj•o sur la pont•o.

Mi•a patr•in•o, tamen, rest•is trankvil•a. Ŝi konstat•is, ke se oni mal•konstru•os la pont•o•n, la arme•o est•os for•tranĉ•it•a ĉe la mal•ĝust•a bord•o de la river•o. Ŝi ordon•is, ke oni al•port•u al ŝi ĉeval•o•n, kaj tuj rajd•is al la river•o. Tie ŝi konduk•is si•a•n ĉeval•o•n al la mez•o de la pont•o, de kie ŝi al•parol•is la soldat•o•j•n, kaj memor•ig•is ili•n pri ili•a dev•o al la general•o kaj al Rom•o. Aŭd•ant•e tio•n, la soldat•o•j komenc•is murmur•i inter si, ĉar ne konven•is, ke vir•in•o kondut•u pli kuraĝ•e ol ili. Fin•fin•e, anstataŭ detru•i la pont•o•n, ili al•vok•is krom•a•j•n trup•o•j•n por defend•i ĝi•n.

Tiel okaz•is, ke mi•a patr•in•o ĉe•est•is, kiam la perd•it•a legi•o re•aper•is. La hom•o•j est•is el•ĉerp•it•a•j kaj mal•pur•eg•a•j, kaj mult•a•j est•is vund•it•a•j, sed ili marŝ•is laŭ ĝust•a ord•o post si•a•j standard•o•j, kaj ili trov•is sur la pont•o mi•a•n patr•in•o•n, kiu atend•is por salut•i ili•n. Ŝi gratul•is ili•n pro ili•a venk•o, kaj rajd•is antaŭ ili ĝis la milit•baz•o ĉe la flank•o de si•a edz•o. Post•e, ĉar tiom mult•a•j est•is vund•it•a•j, ŝi direkt•is la fleg•ad•o•n. Per la propr•a•j man•o•j ŝi pur•ig•is kaj bandaĝ•is vund•o•j•n, kaj don•is al la soldat•o•j mantel•o•j•n el si•a propr•a proviz•o.

Mi•a patr•in•o est•is hom•o kun fort•a karakter•o kaj talent•o por gvid•ad•o. Se ŝi est•us vir•o, tio ebl•e hav•us la sekv•o•n, ke ŝi est•us far•iĝ•int•a sam•e grand•a general•o kiel ŝi•a edz•o Ĝermanik•o.

Mi sci•vol•as, ĉu tio est•as ver•a. Kiam mi imag•as ŝi•n kiel vir•o•n, mi vid•as ŝi•n gvid•i sturm•atak•o•n supr•e•n laŭ mont•o•flank•o kontraŭ barbar•a fortik•aĵ•o. Sed la sukces•o de Ĝermanik•o ne ŝuld•iĝ•is al li•a milit•a strategi•o, sed al li•a kapabl•o inspir•i am•o•n ĉe si•a•j soldat•o•j. Panj•o hav•is preciz•e la mal•a•n karakter•o•n — ŝi neniel kompren•is la hom•a•n natur•o•n. Se ne est•us tiel, ŝi ne est•us trud•int•a si•n kontraŭ Tiberi•o•n en la teatr•o, kun la akuz•o, ke li detru•as la sang•o•lini•o•n de Aŭgust•o. Ŝi•a sol•a ating•o est•is ofend•i li•n — kompat•ind•a panj•o, ŝi konstant•e ofend•is hom•o•j•n.

La maten•o sekv•is si•a•n regul•a•n rutin•o•n sen la ĉe•est•o de ili•a patr•in•o. Ili fin•is si•a•j•n lecion•o•j•n; Eklog•o vok•is ili•n por manĝ•i; ili•a kutim•a manĝ•o de pan•o, fromaĝ•o, sek•ig•it•a•j fig•o•j kaj oliv•o•j al•ven•is je la normal•a hor•o.

La infan•o•j sid•is kun•e en la mal•varm•a manĝ•o•salon•o. Agrabl•e mal•varm•et•a en la somer•o, en ĉi tiu sezon•o ĝi em•is al humid•ec•o, kaj la sklav•o•j al•port•is karb•uj•o•n. “Kiel long•e panj•o est•os for?” Livila demand•is.

“Sen•dub•e ŝi re•ven•os post kelk•a•j tag•o•j”, Pina dir•is.

Ili•a onkl•o aper•is ĉe la pord•o. “Jen vi!”

“Oĉj•o Klaŭdi•o!” Sinj•o dir•is.

Li al•proksim•iĝ•is per lam•a•j paŝ•o•j, kis•is la knab•in•o•j•n, kaj taŭz•is la har•ar•o•n de Bot•et•o. “Mi ĵus aŭd•is, kio okaz•is. Tre mal•trankvil•ig•a afer•o, eg•e mal•trankvil•ig•a — kaj nun la sub•ul•o•j de Sejan•o sur•tret•as la bibliotek•o•n de vi•a patr•o.”

“Kio•n ili serĉ•as?” Bot•et•o demand•is.

Ili•a onkl•o ignor•is la demand•o•n. “Kio•n vi manĝ•as? Ĉu nur tio•n — mi cert•as, ke vi•a•j sklav•o•j pov•as kun•met•i io•n pli manĝ•ind•a•n, ĉu ne?”

“Port•u pli•a•n porci•o•n por ni•a onkl•o Klaŭdi•o”, Bot•et•o ordon•is al la sklav•o, kiu atend•is ĉe la pord•o. “Vi aŭd•is, kio•n li dir•is — rost•u por li kelk•a•j•n ren•o•j•n aŭ simil•e. Kaj port•u iom da vin•o.”

“Oĉj•o, kio okaz•as?” Sinj•o dir•is. “Kial panj•o dev•as for•ir•i?”

Ili•a onkl•o suĉ•is si•a•j•n lip•o•j•n. “Est•as mal•facil•e klar•ig•i. Supoz•ebl•e vi sci•as pri la arest•o de vi•a frat•o Neron•o.”

“Panj•o dir•is al mi, ke soldat•o•j ven•is al li•a dom•o”, Pina dir•is. Bot•et•o ĵet•is al ŝi abrupt•a•n rigard•o•n; ŝi ne jam menci•is al li kaj Sinj•o la konversaci•o•n, kiu•n ŝi hav•is kun ili•a patr•in•o la antaŭ•a•n tag•o•n.

Ili•a onkl•o rigard•is ili•a•j•n vizaĝ•o•j•n kaj hezit•is. “Ni pet•as, oĉj•o, klar•ig•u al ni, kio okaz•as”, Pina dir•is.

“En ord•o, sed tem•as pri mal•bel•a rakont•o. La fakt•o est•as, ke hieraŭ maten•e oni denunc•is vi•a•n frat•o•n Neron•o en la senat•o. Ŝajn•as, ke Sejan•o komenc•as suspekt•i li•a•j•n ambici•o•j•n.”

“Kio•n oni far•os al li? Ĉu li est•as en ord•o?”

“Mi tim•as, ke ver•ŝajn•e li est•os ekzil•it•a.”

Sinj•o ek•plor•is. Neniu el la knab•in•o•j sent•is apart•a•n simpati•o•n por Neron•o, kiu est•is mult•e pli aĝ•a ol ili kaj em•is trakt•i ili•n kiel ar•o•n da ĝen•a•j infan•et•o•j. Kaj tamen est•is tim•ig•a la konstat•o, ke ebl•e oni ver•e for•send•os li•n.

La sklav•o•j re•ven•is kun plet•o da konserv•it•a•j viand•o•j. Oĉj•o Klaŭdi•o elekt•is gras•a•n kapon•o•femur•o•n kaj ŝir•is ĝi•n per si•a•j dent•o•j, viŝ•ant•e si•a•n buŝ•o•n per tuk•o, kiu baldaŭ aspekt•is sam•e gras•o•kovr•it•a kiel li•a menton•o. Pina for•turn•is si•a•j•n okul•o•j•n. Ŝi am•is si•a•n onkl•o•n, tamen ŝi est•us pov•int•a dezir•i, ke li lern•u manĝ•i pli elegant•e.

“Ni ĉiu•j sci•as, ke vi•a patr•in•o neniam akcept•is la nom•um•o•n de Tiberi•o kiel imperi•estr•o”, Klaŭdi•o dir•is. Li viŝ•is si•a•j•n fingr•o•j•n per la makul•it•a buŝ•tuk•o, kaj pren•is porci•o•n da ole•ec•a•j fung•o•j. “Kaj — nu, oft•e ven•is ĉe ŝi vizit•ant•o•j kun simil•a opini•o. Kompren•ebl•e Tiberi•o de ĉiam sci•as, ke vi•a patr•in•o ne akcept•as li•n kiel imperi•estr•o•n, kaj evident•e li decid•is, ke li ne plu pov•as permes•i tia•n situaci•o•n.”

“Kio okaz•os al panj•o?”

Oĉj•o Klaŭdi•o pur•ig•is si•a•n naz•o•n per si•a gras•a buŝ•tuk•o. “Ŝi dev•as provizor•e for•ir•i el Rom•o. Al si•a vila•o en Herkulan•o.”

La vila•o en Herkulan•o... Pina hav•is feliĉ•a•j•n memor•o•j•n pri fest•o•j sur ornam•it•a bark•o kun jun•ul•in•o•j en tra•vid•ebl•a•j rob•o•j, kiu•j danc•is laŭ la muzik•o de flut•o•j kaj lir•o•j. Se panj•o est•us tie, ŝi fart•us sufiĉ•e komfort•e — sed ne kontent•ig•is Pina•n tiu klar•ig•o. Ili•a patr•in•o ŝajn•is tro mal•kviet•a, kaj ŝi kis•is ili•n, kvazaŭ ŝi for•ir•os por long•a temp•o.

“Nu”, dir•is oĉj•o Klaŭdi•o. “La demand•o est•as, kio•n ni far•os pri vi kvar infan•o•j?”

“Panj•o dir•is, ke ni pov•os gast•i ĉe avinj•o Antonia”, Pina dir•is.

“Ĉu ŝi dir•is tio•n? Nu, mi ne kred•as, ke la apartament•o de vi•a avinj•o hav•os spac•o•n por ĉiu•j kvar. Sed kompren•ebl•e vi pov•os vid•i ŝi•n ĉiu•tag•e. Vi rest•os ĉe vi•a pra•av•in•o Livia.”

Ĉe Livia! La apartament•o de avinj•o Antonia trov•iĝ•is ĉe la supr•a etaĝ•o de la sam•a dom•o, kaj kiam ajn ili vizit•is si•a•n av•in•o•n, ĉiam ven•is moment•o, kiam ili dev•is ir•i mal•supr•e•n por salut•i Livia•n. Ŝi est•is ne•imag•ebl•e mal•jun•eg•a kaj sulk•iĝ•int•a kun tord•it•a•j man•o•j kaj pik•a•j blank•a•j har•o•j sub la menton•o, kaj Bot•et•o nom•is ŝi•n La Sorĉ•ist•in•o. Ŝi kutim•is kis•i la knab•in•o•j•n kaj demand•i, kio•n ili teks•as. Ĉiam ŝajn•is, ke ŝi pli interes•iĝ•as pri ili•a teks•ad•o ol pri ili•a•j lecion•o•j, kaj se ili kverel•is kun Bot•et•o, ŝi admon•is, ke ili ne rajt•as disput•i kun si•a frat•o. La okul•o•j de Pina plen•iĝ•is je larm•o•j. Tio est•as jam sufiĉ•e mal•bon•a afer•o, ke oni for•send•as panj•o•n, sed ĉu oni ankaŭ ne permes•os al ŝi daŭr•ig•i si•a•j•n lecion•o•j•n?

Mi•a patr•in•o est•is hom•o kun fort•a karakter•o kaj talent•o por gvid•ad•o. Se ŝi est•us vir•o, tio ebl•e hav•us la sekv•o•n, ke ŝi est•us far•iĝ•int•a sam•e grand•a general•o kiel ŝi•a edz•o Ĝermanik•o. Est•as bon•e kon•at•a fakt•o, ke ĉio, kio•n vir•in•o spert•as dum la graved•ec•o, form•as la karakter•o•n de ŝi•a nask•ot•a infan•o. Filozof•o•j montr•as ekzempl•o•j•n de graved•a•j vir•in•o•j, kiu•j aŭskult•ad•is la deklam•ad•o•n de fam•a•j jur•ist•o•j, por ke la nask•ot•a infan•o akir•u ili•a•n talent•o•n je elokvent•ec•o. Mal•e, vir•in•o, kiu adult•as dum la graved•ec•o, risk•as produkt•i mal•ĉast•a•n fil•in•o•n.

Ne, ne, prefer•e mi ne dir•u tio•n. Ĝi cert•e pens•ig•os la hom•o•j•n pri avinj•o Julia.

Filozof•o•j montr•as ekzempl•o•j•n de graved•a•j vir•in•o•j, kiu•j aŭskult•ad•is la deklam•ad•o•n de fam•a•j jur•ist•o•j, por ke la nask•ot•a infan•o akir•u ili•a•n talent•o•n je elokvent•ec•o. Kiam mi•a patr•in•o hero•e streb•is ten•i mal•ferm•it•a la pont•o•n super Rejn•o, ŝi est•is graved•a je sep monat•o•j. Mi est•as fier•a pro la konstat•o, ke la kuraĝ•o kaj decid•em•o, kiu•j•n ŝi montr•is en tiu okaz•o, est•is hered•ot•a•j de mi, ŝi•a ankoraŭ ne nask•it•a fil•in•o.

Mi nask•iĝ•is la 6•a•n de novembr•o en la du•a jar•o de la reg•ad•o de Tiberi•o, dum la konsul•period•o de Drus•o Juli•o Cezar•o (mi•a onkl•o) kaj C. Norban•o Flak•o. Mi•a patr•o tiam serv•is en Ĝerman•uj•o, kaj mi•a patr•in•o nask•is mi•n en la milit•baz•o Ara Ubiorum. Mi nun•temp•e honor•as mi•a•n nask•iĝ•lok•o•n per mult•a•j privilegi•o•j, kaj la loĝ•ant•o•j oft•e esprim•as si•a•n dank•em•o•n pro mi•a patron•ec•o.

Dum mi•a•j infan•a•j jar•o•j mi est•is ne•kutim•e alt•a. Mi super•is mi•a•j•n du pli jun•a•j•n frat•in•o•j•n, kaj eĉ mi•a•n pli aĝ•a•n frat•o•n Gaj•o.

Li nom•is mi•n La Gru•o. Bot•et•o ĉiam sci•is kiel traf•i ies sent•em•a•n punkt•o•n.

Post mi•a edz•in•iĝ•o je dek tri jar•o•j, mi ĉes•is kresk•i, kaj de tiam mi•a alt•ec•o est•as normal•a. Mi hav•as nur unu ne•kutim•a•n trajt•o•n, du•obl•a•n kojn•o•dent•o•n

Kiel tiu dent•o ĝen•is mi•n — mi ne pov•us ignor•i ĝi•n, mi konstant•e pas•ig•is sur ĝi mi•a•n lang•o•n. “Ĉes•ig•u tio•n!” Eklog•o ĉiam admon•is. “Est•u kontent•a, ke vi hav•as fortik•a•j•n blank•a•j•n dent•o•j•n, kaj ke neniu•j mank•as.” Tiam ŝi kapt•is la bukl•il•o•n kaj tord•is mi•a•j•n har•o•j•n por form•i la dev•ig•a•n vic•o•n de bukl•et•o•j laŭ mi•a frunt•o, grumbl•ant•e: “Vi ne bezon•as tim•i, kun tia famili•a de•ven•o. Est•os por vi neniu problem•o trov•i edz•o•n — eĉ se vi est•us surd•a kaj blind•a kun ĝib•o, tamen la vir•o•j amas•iĝ•us antaŭ vi•a pord•o.”

du•obl•a•n kojn•o•dent•o•n ĉe la supr•a dekstr•a flank•o. Tio montr•as, ke favor•as mi•n la destin•o; kiel ĉiu•j sci•as, la sam•a trajt•o ĉe la mal•dekstr•a flank•o aŭgur•as mal•bon•a•n sort•o•n.

Kiam mi aĝ•is nur kvar jar•o•j•n, mi•a patr•o mort•is.

Sed kio•n mi skrib•u? Kiel li mort•is? Panj•o est•is konvink•it•a, ke Ĝermanik•o est•is venen•it•a. Sed pra•av•in•o Livia ne konsent•is — laŭ ŝi, tio est•is tut•simpl•e natur•a, degener•ig•a mal•san•o. Mi prov•is iam demand•i Bot•et•o•n — li ja ĉe•est•is, kiam tio okaz•is, sed tiam li est•is nur sep-jar•a, kaj kompren•ebl•e oni neniam sukces•is el•tir•i de li rekt•a•n respond•o•n. Li dir•is nur: “Panj•o ĝu•eg•is tiu•n tut•a•n situaci•o•n — la el•ŝip•iĝ•o•n ĉe ĉiu haven•o, la solen•a•j•n paŝ•o•j•n, la nigr•a•j•n vest•o•j•n, kuraĝ•e re•ten•i si•a•j•n larm•o•j•n kiel ver•a Rom•a nobel•in•o, la urn•o•n prem•at•a•n al ŝi•a sin•o sub la rigard•o de la hom•amas•o•j. Laŭ mi, mort•ig•is li•n panj•o.”

Mi ne detal•e pri•skrib•os la cirkonstanc•o•j•n de li•a mort•o. Oni ĝeneral•e kred•as, ke li est•is venen•it•a, kaj ke suspekt•ind•a•j objekt•o•j est•is trov•it•a•j en la kel•o de li•a dom•o. La preciz•a konsist•o de tiu•j objekt•o•j est•is tro•ig•it•a dum la re•rakont•ad•o, tiel ke la hom•o•j nun kred•as, ke tra la dom•o est•is trov•it•a•j skelet•o•j kaj plumb•a•j tabul•et•o•j, sur kiu•j est•is skrib•it•a•j mal•ben•o•j. Fakt•e la ver•o est•is mal•pli dram•ec•a, sed ne mal•pli ŝok•a por mi•a patr•in•o. Kiam mi•a patr•o jam est•is mal•fort•a pro si•a mal•san•o, li•a korp•o kovr•it•a de mal•hel•a•j makul•o•j, kelk•a•j sklav•o•j far•ant•e ripar•labor•o•j•n en la sub•ter•a cistern•o trov•is mal•antaŭ sen•morter•a brik•o tabul•et•o•n kun mal•ben•o. Ili montr•is ĝi•n al la pri•zorg•ant•o, kiu port•is ĝi•n al mi•a patr•in•o. Ne est•as cert•e, ke la mal•ben•o efektiv•e est•is direkt•it•a kontraŭ Ĝermanik•o. Ĝi ver•ŝajn•e jam est•is en la cistern•o de mult•a•j jar•o•j, kaj kred•ebl•e ĝi cel•is la antaŭ•a•n pri•zorg•ant•o•n, kiu mort•is post fal•o kaj sub•tret•o de ĉeval•o. Sed al mi•a patr•in•o, sen•help•e rigard•ant•a dum ŝi•a edz•o perd•ad•is si•a•j•n fort•o•j•n, tiu mis•aŭgur•a mal•kovr•o ŝajn•is kiel antaŭ•avert•o. Ĝermanik•o mort•is kelk•a•j•n tag•o•j•n post•e. Ne ebl•as dir•i kun cert•ec•o kiu respond•ec•is pri li•a mort•o, se en•tut•e est•is iu.

Panj•o est•is konvink•it•a, ke paĉj•o•n oni mort•ig•is laŭ ordon•o de Tiberi•o — ŝi kred•is, ke li vol•is liber•ig•i la voj•o•n por si•a propr•a fil•o Drus•o. Laŭ mi tio ne est•as ver•ŝajn•a. Jes, mult•a•j ag•o•j de Tiberi•o est•is ne•pardon•ebl•a•j — se mi pens•as pri mi•a•j frat•o•j... sed venen•o ne est•is laŭ li•a stil•o. Li ĉiam sekv•is la ĝust•a•j•n procedur•o•j•n laŭ ĉiu detal•o.

Kaj kio pri Sejan•o? Li est•is tut•e pret•a uz•i venen•o•n — ni ĉiu•j vid•is tio•n post•e. Mi ne sci•as... tio okaz•is fru•e en li•a karier•o, li ankoraŭ ne far•iĝ•is la ĉef•a konsil•ant•o de Tiberi•o... ali•flank•e li jam firm•ig•ad•is si•a•n pozici•o•n, fort•ig•is la gvardi•o•n, ig•is si•n mem la sol•a komand•ant•o anstataŭ divid•i la posten•o•n. Li hav•is ĉia•n interes•o•n cert•ig•i, ke Ĝermanik•o ne ven•u hejm•e•n.

La mort•o•n de Ĝermanik•o sekv•is profund•a kaj spontane•a funebr•ad•o tra la tut•a imperi•o, eĉ inter la sovaĝ•a•j ĝerman•a•j trib•o•j. Dum ili mal•am•is kaj tim•is li•n kiel si•a•n venk•int•o•n, ili respekt•is li•a•n hero•ec•o•n kiel batal•ant•o. Memor•e al li oni far•is ofer•o•j•n, star•ig•is sen•nombr•a•j•n ark•o•j•n, statu•o•j•n kaj monument•o•j•n, kaj eĉ don•is li•a•n nom•o•n al blok•o de sid•lok•o•j en teatr•o.

Ignor•ant•e konsil•o•j•n, ke ŝi atend•u la komenc•o•n de la printemp•a ŝip•vojaĝ•a sezon•o, mi•a patr•in•o tuj re•ir•is al Rom•o.

Tip•a kondut•o de panj•o, ŝi ĉiam ag•is laŭ•impuls•e. Normal•e ŝi ne pov•is gajn•i kontraŭ trankvil•a strategi•ist•o kiel Sejan•o — sed almenaŭ tiu•okaz•e ŝi prav•e juĝ•is la situaci•o•n. Ŝi sci•is, ke urĝ•as re•ven•i al Rom•o dum la popol•o simpati•as kun ŝi. Ŝi est•is en harmoni•o kun la sent•o•j de la publik•o. Dum onkl•o Tiberi•o... mi vid•as li•n kiel rigid•a•n nigr•a•n arb•o•trunk•o•n, kiu star•as sen•mov•e inter inund•o•j, dum tajd•o•j de emoci•o verŝ•iĝ•as preter li ĉiu•flank•e. Tio tut•e ne help•is popular•ig•i li•n. Li•a dign•a kondut•o sen•dub•e ŝajn•is arogant•a kaj sen respekt•o al la mort•int•o.

Ĉe ĉiu haven•o ŝi el•ŝip•iĝ•is port•ant•e la cindr•o•j•n de si•a edz•o en urn•o, kiu•n ŝi ten•is en si•a sin•o kiel last•a•n brak•um•o•n de la hom•o mem. Renkont•is ŝi•n deleg•it•ar•o•j de la ĉef•a•j civit•an•o•j, dum laŭ•long•e de la voj•o prem•iĝ•is grand•eg•a•j hom•amas•o•j nigr•e vest•it•a•j, ĉiu•j lament•ant•a•j kaj ve•ant•a•j kvazaŭ por membr•o de la propr•a famili•o. Oni ek•flam•ig•is ŝtip•ar•o•j•n, kie est•is brul•ig•it•a•j incens•o kaj ali•a•j funebr•a•j ofer•o•j, kaj ĉe ĉiu•j flank•o•j nenio est•is aŭd•ebl•a krom plor•o•j kaj ĝem•o•j.

Tiel oft•e mi memor•as tiu•n scen•o•n, ke mi ne plu cert•as, kio•n mi ver•e memor•as, kaj kio•n mi nur memor•as memor•i. Eklog•o ekscit•is ni•a•n anticip•o•n dum la antaŭ•a•j tag•o•j — “Nun vi de•nov•e vid•os vi•a•n patr•in•o•n!” Mi ne est•is cert•a, kia est•as patr•in•o — la sol•a patr•in•o, kiu•n mi kon•is, est•is Urgulanila, la patr•in•o de kuz•o Druĉj•o. Ŝi ĉiam port•is bel•aspekt•a•j•n rob•o•j•n el iu plaĉ•e mol•a ŝtof•o, kaj hav•is vic•o•n de bukl•et•o•j laŭ si•a frunt•o.

Mi•a patr•in•o klin•iĝ•is de grand•a alt•ec•o por kis•i mi•n. Ŝi•a naz•o est•is mal•varm•a kaj mal•sek•a kiel tiu de hund•o, kaj ŝi port•is mal•hel•a•n mantel•o•n, kaj ŝi ne rid•et•is. Tiam ŝi rekt•iĝ•is, kaj ŝi puŝ•is al mi knab•o•n kaj dir•is: “Kis•u vi•a•n frat•o•n”. Bot•et•o ŝajn•is al mi terur•e alt•a, preskaŭ sam•e alt•a kiel mi•a kuz•o Druĉj•o, kvankam supoz•ebl•e li hav•is nur sep jar•o•j•n aŭ simil•e. Mi re•tir•iĝ•is hont•em•e, sed li al•proksim•iĝ•is sur rigid•a•j krur•o•j — sen•dub•e ni•a patr•in•o puŝ•is li•n de mal•antaŭ•e — kaj formal•e kis•is mi•n ĉe ambaŭ vang•o•j. Imag•u, ke grand•a knab•o trov•as mi•n kis•ind•a! Mi tuj ador•is li•n. Ver•ŝajn•e tio est•is la okaz•o, kiam mi unu•a•foj•e renkont•is ankaŭ Livila•n, sed mi tut•e ne memor•as ŝi•n. Ŝi mult•e mal•pli impres•is mi•n ol mi•a frat•o.

Kompren•ebl•e mi ador•is mi•a•n ĵus mal•kovr•it•a•n grand•a•n frat•o•n, kaj dum tag•o•j sekv•is li•n kiel hund•et•o. Mi est•is fier•a kaj feliĉ•eg•a ĉiu•foj•e kiam li bon•vol•is parol•i kun mi. Mi vol•is imit•i li•a•n vest•o•manier•o•n kaj dezir•is hav•i bot•o•j•n kiel li•a•j — rav•is mi•n li•a•j bot•o•j, kiu•j est•is ĝust•e kiel ver•a•j soldat•bot•o•j kun vic•o•j de rimen•o•j kaj ver•a•j najl•o•j sub la pland•um•o, sed Eklog•o dir•is al mi ke tiu•j est•as bot•o•j por knab•o, ne konven•a•j por knab•in•o. “Mi ne vol•as est•i knab•in•o!” mi protest•is. “Mi vol•as hav•i bot•o•j•n kiel knab•o!” “Knab•o•j ne rajt•as port•i bel•a•j•n vest•o•j•n kaj bel•a•n friz•aĵ•o•n”, ŝi dir•is, sed tiu argument•o tut•e ne impres•is mi•n. Mi abomen•is star•i sen•mov•e dum ŝi pinĉ•is mi•a•j•n har•o•j•n en ond•o•j•n, kaj la naŭz•a•n odor•o•n de brul•ig•it•a•j har•o•j en la bukl•il•o.

Post la re•ven•o de mi•a patr•in•o al Rom•o, la famili•o ek•loĝ•is en la dom•o, kiu antaŭ•e aparten•is al mi•a patr•o Ĝermanik•o. Oni opini•is, tamen, ke la in•a etos•o de mi•a patr•in•a hejm•o ne taŭg•as por du jun•a•j vir•o•j baldaŭ ek•paŝ•ont•a•j en la publik•a•n viv•o•n. Tial mi•a•j du pli aĝ•a•j frat•o•j, Neron•o kaj Drus•o, rest•is sub la zorg•o de si•a onkl•o Drus•o, la fil•o de Tiberi•o.

Onkl•o Drus•o — li est•is bru•em•a kaj tim•ig•a, kaj kiam li klin•iĝ•is por kis•i mi•n, mi flar•is mal•freŝ•a•n vin•o•n en li•a spir•o. Mi memor•as okaz•o•n, kiam li parol•is al panj•o per si•a laŭt•a voĉ•o, io•n pri gladiator•o•j: “... kaj li en•puŝ•is si•a•n glav•o•n, kaj la intest•o•j el•ŝut•iĝ•is sur la sabl•o•n kiel amas•o da kolbas•o•j.” Panj•o naŭz•o•trem•is kaj iom•et•e re•tir•is si•n, kaj mi sci•is, ke est•as en ord•o mal•ŝat•i onkl•o•n Drus•o.

Mal•long•e post la re•ven•o de mi•a patr•in•o al Ital•uj•o, Sejan•o, la ĉef•a konsil•ant•o de Tiberi•o, ven•is vizit•i ŝi•n. Mi plu rakont•os pri tiu hom•o post•e. Inter•temp•e sufiĉ•as inform•i, ke komenc•e mi•a patr•in•o bon•ven•ig•is li•n. Sam•e kiel ĉiu•j ali•a•j, ŝi est•is sorĉ•it•a de li. Aŭskult•ant•e ŝi•n kun simpati•o — aŭ tiel ni supoz•is — li instig•is ŝi•n parol•i pri si•a•j emoci•o•j. Li baldaŭ mal•kovr•is, ke ŝi konsider•as Tiberi•o•n en•trud•iĝ•int•o, kiu pren•is la lok•o•n pli ĝust•e asign•ot•a•n al ŝi•a plej aĝ•a fil•o, Neron•o. Mal•rapid•e mi•a patr•in•o ek•kompren•is, ke dum Sejan•o ŝajn•ig•as si•n amik•em•a kaj ĉarm•a, li raport•as ĉiu•j•n ŝi•a•j•n vort•o•j•n al la imperi•estr•o.

Tiberi•o komenc•e hav•is simpati•o•n al mi•a patr•in•o, kaj far•is ĉio•n ebl•a•n por favor•i mi•a•j•n pli aĝ•a•j•n frat•o•j•n. Li rekomend•is ili•n al la senat•o, kaj malgraŭ ili•a jun•ec•o, li help•is progres•ig•i ili•a•j•n karier•o•j•n. Sed post kiam Sejan•o mal•ferm•is al li, por tiel dir•i, ŝi•a•j•n sekret•a•j•n pens•o•j•n, li iĝ•is suspekt•em•a, kaj ne plu trakt•is ŝi•n laŭ la sam•a afabl•a manier•o kiel antaŭ•e. Li sci•is, ke mi•a patr•in•o hav•as mult•a•j•n sub•ten•ant•o•j•n inter la senat•an•o•j, hom•o•j•n lojal•a•j•n al la memor•o de Ĝermanik•o, kiu•j opini•as, ke kiam mi•a frat•o Neron•o ating•os matur•ec•o•n, Tiberi•o dev•os eks•iĝ•i favor•e al li.

Kelk•a•j•n jar•o•j•n post la mort•o de mi•a patr•o, mi•a patr•in•o ek•pens•is pri re•edz•in•iĝ•o. Ŝi est•is ankoraŭ sufiĉ•e jun•a por nask•i pli•a•j•n infan•o•j•n, kaj viv•ant•e kiel vidv•in•o de iom da temp•o, ŝi sent•is bezon•o•n je kun•ul•o, kun kiu pas•ig•i si•a•j•n mal•jun•a•j•n jar•o•j•n.

Kiel ali•e prav•ig•i la fakt•o•n, ke post edz•in•iĝ•o kun Ĝermanik•o, ŝi pov•is eĉ pens•i viv•i kun ali•a vir•o? Sinj•o kaj mi tim•is Azini•o•n — li oft•e log•is ni•n en konversaci•o•n kaj tiam subit•e rid•ind•ig•is ni•n per ia ironi•a koment•o. Nur Livila est•is sufiĉ•e lert•a por kontraŭ•star•i li•n — ŝi ĉiam tuj re•ag•is per impertinent•a respond•o, kiu gajn•is por ŝi man•frap•o•n de panj•o, se tiu hazard•e aŭd•is. Sed Azini•o nur rid•is kaj dir•is al panj•o, ke Livila prav•as. Laŭ li, se iu merit•as frap•o•n, tiu est•as li mem, kiu incit•is ni•n.

La hom•o, kiu•n ŝi elekt•is, est•is Gaj•o Azini•o Gal•o, kiu pli fru•e est•is intim•a amik•o de Aŭgust•o. Li jam ĝu•is prestiĝ•a•n karier•o•n, ĉar li serv•is ne nur kiel konsul•o en Rom•o, sed ankaŭ kiel guberni•estr•o en Azi•a Provinc•o. Tiberi•o ne rekt•e rifuz•is la pet•o•n de mi•a patr•in•o. Li promes•is pri•pens•i la afer•o•n, kaj post•e neniam plu menci•is ĝi•n.

Mi ne cert•as kiel ni sci•is, ke la imperi•estr•o ne respond•is al panj•o, sed iel infan•o•j ĉiam sci•as tia•j•n afer•o•j•n. Neniu el ni bedaŭr•is tio•n, laŭ mi•a memor•o. Ni fier•is hav•i Ĝermanik•o•n kiel patr•o•n, kaj ni ne vol•is vid•i li•n anstataŭ•it•a de ĉi tiu nepr•e mal•pli impres•a kandidat•o. Ĉiu•okaz•e, neniel plaĉ•is al ni la perspektiv•o sub•iĝ•i al la aŭtoritat•o de patr•o — panj•o jam est•is sufiĉ•e sever•a, kaj ni imag•is, ke patr•o est•us dek•obl•e pli rigor•a.

Tio met•is mi•a•n patr•in•o•n en mal•facil•a•n situaci•o•n, ĉar kvankam ŝi•a rilat•o kun Azini•o est•is absolut•e dec•a, li•a•j oft•a•j vizit•o•j al ni•a dom•o mal•ferm•is la voj•o•n por la akuz•o•j pri konspir•ad•o kaj seks•a mis•kondut•o, pri kiu•j oni post•e kulp•ig•is ili•n.

Kia ne•pri•skrib•ebl•a insult•o al panj•o! Ne sufiĉ•is, ke oni mal•liber•ig•is ŝi•n en tiu et•et•a insul•o kaj mis•trakt•is ŝi•n, sed krom•e ŝi dev•is aŭd•i, kiel oni tren•as ŝi•a•n reputaci•o•n tra la kot•o, dum ŝi est•as tro mal•proksim•a por defend•i si•n! Tiberi•o eĉ anonc•is en la senat•o, ke Azini•o est•is ŝi•a am•ant•o. Mi ne pov•as imag•i ŝi•a•j•n emoci•o•j•n, kiam ŝi ek•sci•is tio•n. Kaj sen•dub•e Tiberi•o apart•e zorg•is, ke oni inform•u ŝi•n pri la mal•rapid•a mort•ad•o de Azini•o. Oni ten•is li•n viv•a dum monat•o•j per mizer•a•j er•et•o•j da manĝ•aĵ•o•j, ĝis li est•is tro mal•fort•a por lev•i si•n de si•a lit•o, redukt•it•a al viv•ant•a skelet•o kun putr•a•j dent•o•j kaj mal•dens•a•j tuf•et•o•j da har•o•j facil•e el•tir•ebl•a•j.

4

La kvar infan•o•j ne dev•is trans•lok•iĝ•i grand•a•n distanc•o•n. La dom•o de Livia najbar•is ili•a•n, kaj ili ir•is tie•n regul•e por vizit•i si•a•n av•in•o•n Antonia. Kaj tamen la knab•in•o•j sent•is si•n tre et•a•j kaj perd•it•a•j, kiam sklav•o konduk•is ili•n laŭ sen•lum•a koridor•o al la ĉambr•o, kie la tri•op•o dev•os rest•i. Ili dis•met•is si•a•j•n posed•aĵ•o•j•n silent•e, sen la kutim•a•j disput•et•o•j pri kiu est•u apud la fenestr•o kaj kiu•j kun•divid•u lit•o•n. Ili ne vol•is kverel•i en la dom•o de Livia — precip•e Sinj•o tim•is ŝi•n. Ne•kutim•e, ŝi eĉ ne kontraŭ•star•is kiam Pina, kiel la plej aĝ•a, pren•is gvid•a•n rol•o•n en la organiz•ad•o de la ĉambr•o. “Livinj•o, kiu•n lit•o•n vi vol•as? Ĉu tiu•n apud la fenestr•o? En ord•o, vi divid•os tiu•n lit•o•n kun Eklog•o, kaj Sinj•o kaj mi pren•os ĉi tiu•n apud la pord•o.” Kiam la sklav•o•j en•port•is la kest•o•n en kiu est•is pak•it•a•j ili•a•j vest•o•j, skrib•tabul•et•o•j kaj ali•a•j posed•aĵ•o•j, ŝi ordon•is al ili, imit•ant•e la ĝentil•a•n sed firm•a•n ton•o•n de si•a patr•in•o, ke ili met•u ĝi•n sur la plank•o•n inter la du lit•o•j. “Nun ni lav•os ni•a•j•n vizaĝ•o•j•n, kaj tiam ni ir•os salut•i avinj•o•n Livia.”

Ili•a pra•av•in•o, volv•it•a en lan•mantel•o kaj sid•ant•a proksim•e al karb•uj•o, atend•is ili•n en mal•grand•a, sen•aer•a ĉambr•o, sub la okul•o•j de la bust•o•j de si•a•j mult•e•nombr•a•j nev•in•o•j, nev•o•j, ge•nep•o•j kaj pra•ge•nep•o•j. Pina est•is kontent•a trov•i tie ankaŭ avinj•o•n Antonia. Ŝi kis•is ili•n, murmur•ant•e: “Vi kompat•ind•a•j infan•o•j. Rigard•u — mi ordon•is al la kuir•ist•o far•i por vi gri-bul•et•o•j•n.” Livia gest•is kvazaŭ ŝi vol•as dir•i io•n, sed Antonia dir•is al ŝi: “Ankoraŭ ne. Ili spert•is mal•facil•a•n maten•o•n. Las•u ili•n unu•e ĝu•i mal•grand•a•n plezur•o•n.”

La glu•ec•a•j bul•et•o•j est•is la mal•plej plezur•ig•a afer•o, kiu•n Pina pov•is imag•i en tiu moment•o, sed ŝi sci•is, ke avinj•o ne est•os kontent•a ĝis ŝi manĝ•os almenaŭ tri aŭ kvar. Ŝi far•is si•a•n ebl•o•n en•glut•i ili•n per la help•o de akv•um•it•a vin•o, kaj for•lek•is la miel•o•n de si•a•j fingr•o•j. Livia rid•et•is sen•pacienc•e.

“Avinj•o”, Pina dir•is al Livia. “Ĉu mi rajt•as demand•i io•n?”

Livia kap•jes•is kaj Pina demand•is: “Kie•n ir•os panj•o?”

Livia ve•spir•is. “En ĉi tiu moment•o ŝi trov•iĝ•as ĉe vi•a famili•a bien•o en Herkulan•o. Tamen la afer•o ankoraŭ atend•as debat•o•n en la senat•o. Mi dev•as avert•i vi•n pri la propon•o de Sejan•o: ke ŝi est•u send•it•a en ekzil•o•n.”

Pina rigard•is si•a•j•n pied•o•j•n. La nov•aĵ•o ne plu pov•is ŝok•i ŝi•n; ŝi sent•is si•n mal•plen•a de ĉia emoci•o. Sinj•o de•nov•e plor•is.

“Kio pri Neron•o?” Bot•et•o demand•is.

“Li•n oni send•os al Ponti•o”, Livia dir•is. “Tio est•as insul•o ne tro mal•proksim•a de Anti•o. Trov•iĝ•as tie urb•o kaj grand•a vila•o, kie vi•a frat•o loĝ•os. Mi mem ir•is tie•n de temp•o al temp•o por ĝu•i feri•et•o•n kun mi•a kar•a Aŭgust•o. Mi memor•as, kiel ni promen•is laŭ la rok•a•j alt•aĵ•o•j — kaj est•as bel•eg•a perspektiv•o de la dom•o. Neron•o viv•os tie tut•e komfort•e.”

Memor•o re•ven•is al Pina pri afer•o okaz•int•a kelk•a•j•n jar•o•j•n pli fru•e. Dum ili rest•is ĉe si•a apud•mar•a vila•o en Anti•o, ŝi ir•is en la ĝarden•o•n kaj hazard•e trov•is panj•o•n, kiu sid•is sur marmor•a benk•o kaj el•rigard•is super la mar•o. La tag•o est•is bril•e klar•a, kaj la mar•o hav•is ekster•ordinar•a•n turkis•blu•a•n nuanc•o•n. Mal•proksim•e en la distanc•o est•is nebul•ec•a form•o kiel blank•a nub•o mal•alt•e ĉe la horizont•o. “Ven•u sid•i kun mi”, panj•o dir•is al ŝi. Ŝi met•is brak•o•n ĉirkaŭ Pina•n kaj tir•is ŝi•n proksim•e•n. “Est•as el•star•a perspektiv•o hodiaŭ. Ebl•as el•rigard•i la tut•a•n distanc•o•n ĝis la insul•o•j.” Pina lev•is si•a•j•n okul•o•j•n al la vizaĝ•o de si•a patr•in•o kaj rimark•is, ke ŝi•a•j vang•o•j est•as mal•sek•a•j.

“Nun aŭskult•u mi•n, ĉiu•j kvar”, ili•a pra•av•in•o dir•is. “Ver•ŝajn•e vi jam sci•as, ke est•is esprim•it•a•j iu•j mal•prudent•a•j koment•o•j, kaj tial vi•a•j patr•in•o kaj frat•o est•is dev•ig•at•a•j for•ir•i el Rom•o. Mi dev•as insist•i pri la neces•o elekt•i vi•a•j•n vort•o•j•n tre prudent•e, precip•e kiam vi parol•as antaŭ hom•o, kiu ne aparten•as al la famili•o. Kelk•foj•e ebl•as mis•interpret•i hazard•a•n alud•o•n.”

Sed la koment•o•j de panj•o ne est•is mis•interpret•it•a•j, Pina pens•is. Ŝi ja ver•e dir•is, ke Neron•o dev•us est•i imperi•estr•o anstataŭ onkl•o Tiberi•o.

“Ĉu oni permes•os al ni skrib•i al panj•o?” Livila demand•is.

La mal•jun•ul•in•o konsider•is. “Tio ŝajn•as al mi akcept•ebl•a”, ŝi dir•is fin•fin•e. “Tamen mi avert•u vi•n, ke mi atend•os vid•i vi•a•j•n leter•o•j•n antaŭ ol ili est•os sigel•it•a•j.”

Pina pens•is pri tiu•j du vir•o•j, kiu•j tra•rigard•is la tabul•et•o•j•n en la stud•ej•o de ŝi•a patr•in•o. Ĉio ajn, kio•n ili•a patr•in•o skrib•os al ili, est•os kontrol•at•a.

“Nu, dum vi rest•os ĉi tie, ne est•as kial•o, por ke vi ne sekv•u vi•a•n normal•a•n rutin•o•n. Mi kompren•as, ke hodiaŭ est•is tre perturb•a por vi, sed morgaŭ vi daŭr•ig•os vi•a•j•n regul•a•j•n lecion•o•j•n kun la instru•ist•o de Gaj•o.” Almenaŭ tio est•is trankvil•ig•a inform•o por Pina. Ĝis tiam ŝi serioz•e tim•is, ke ili•a pra•av•in•o kontraŭ•star•os Timote•o•n kiel ne•konven•a•n instru•ist•o•n por ŝi kaj ŝi•a•j frat•in•o•j.

Mi kaj mi•a•j frat•in•o•j ricev•is bon•eg•a•n eduk•o•n. Mi•a patr•in•o sci•is, ke iam ni iĝ•os edz•in•o•j kaj patr•in•o•j de la ĉef•a•j civit•an•o•j, kaj opini•is tio•n grav•a, ke ni kapabl•u sub•ten•i ni•a•j•n edz•o•j•n en ties labor•o kaj pret•ig•i ni•a•j•n fil•o•j•n por ili•a•j est•ont•a•j karier•o•j.

Ŝi proviz•is ni•n per grek•a nutr•ist•in•o, por ke ni en•suĉ•u la grek•a•n, por tiel dir•i, kun•e kun la lakt•o de ni•a vart•ist•in•o. Kiam ni est•is pli aĝ•a•j, ni rajt•is part•o•pren•i la lecion•o•j•n de ni•a frat•o. Mi•a•j frat•in•o•j kaj mi pruv•is, ke knab•in•o•j kapabl•as profit•i de serioz•a eduk•ad•o. Mi•a•j propr•a•j talent•o•j est•is por histori•o kaj retorik•o; fakt•e ni•a instru•ist•o oft•e esprim•is bedaŭr•o•n, ke kiel vir•in•o mi ne hav•os okaz•o•n por praktik•i tiu•n art•o•n en la publik•a viv•o. Mi•a frat•in•o Drusila interes•iĝ•is pri poezi•o, dum Livila montr•is prefer•o•n, ne•kutim•a•n ĉe knab•in•o, je filozofi•o.

Sinj•o ĉiam afekt•is abomen•i ni•a•j•n lecion•o•j•n. Ŝi plend•is kaj grumbl•is — kiel pov•is est•i, ke Bot•et•o prefer•is ŝi•n al mi? Stult•a Sinj•o kun si•a•j pup•o•j kaj knab•in•ec•a•j flustr•ad•o kaj sekret•o•j kaj si•a•j stult•a•j amik•in•et•o•j, imit•ant•a•j plen•kresk•a•j•n sinjor•in•o•j•n, inter•ŝanĝ•ant•a•j klaĉ•o•j•n kaj aranĝ•ant•a•j fest•et•o•j•n por si•a•j pup•o•j. Oni est•us pov•int•a supoz•i, ke ŝi•a•j interes•o•j konsist•as nur el bel•a•j vest•o•j kaj la juvel•et•o•j, kiu•j•n ŝi rajt•is port•i en special•a•j okaz•o•j — sed ver•dir•e, ne mank•is al Sinj•o inteligent•o. Ŝi est•is sam•e lert•a pri si•a•j lecion•o•j kiel mi kaj Livila; est•is por ŝi nenia pen•o komplet•ig•i ili•n perfekt•e kaj sen•zorg•e, dum ŝi sam•temp•e plend•ad•is, kiom ili ted•as ŝi•n.

Mi sci•is, ke mi ne est•as bel•a kiel ŝi, pro mi•a•j larĝ•a vizaĝ•o kaj grand•a naz•o, iom bulb•ec•a ĉe la pint•o. Amuz•e, la bel•ul•in•o inter ni ne est•is Sinj•o, sed Livila. Sed Livila est•as indiferent•a al si•a aspekt•o; ŝi ĉiam sen•pacienc•e atend•is por eskap•i de la bukl•il•o kaj re•ven•i al la papirus•aĵ•o, kiu rest•is etend•it•a sur ŝi•a lit•o por ke ŝi ne perd•u si•a•n lok•o•n. Tial Sinj•o ne hav•is rival•o•n en si•a ambici•o est•i la bel•ul•in•o de la famili•o, kaj dum ŝi kondut•is kvazaŭ ŝi est•us la plej admir•ind•a inter ni tri, iel tio est•is ver•a.

Kiam ili rajt•is for•ir•i, la tri knab•in•o•j re•ven•is al la tro plen•a ĉambr•o, kiu est•os ili•a dorm•ej•o dum ne•difin•it•a period•o. “Kia mal•jun•a malic•ul•in•o!” Sinj•o kri•is, tuj kiam ili trov•iĝ•is intern•e. “Ĉu vi aŭd•is kio•n ŝi dir•is? Ŝi intenc•as leg•i ni•a•j•n leter•o•j•n.”

“Ne tiel laŭt•e!” Pina dir•is. “Livila, ferm•u la pord•o•n.”

“Ferm•u ĝi•n mem”, Livila dir•is.

Pina vol•is re•bat•i, sed tiam ŝi memor•is, ke ili ne las•u la sklav•o•j•n de ili•a pra•av•in•o sub•aŭskult•i, kio•n ili dir•as. Ŝi lev•iĝ•is kaj ferm•is la pord•o•n.

“Vi sci•as, kio•n tio signif•as, ĉu ne?” Sinj•o dir•is. “Kiom ajn ni abomen•as rest•i ĉi tie, ni est•as kapt•it•a•j. Ni eĉ ne pov•os dir•i tio•n al panj•o.”

“Mi dub•as, ĉu panj•o pov•us far•i io•n pri la afer•o ĉiu•okaz•e”, Pina dir•is.

“Kaj do, kio•n ni far•u?” Sinj•o dir•is. “Kiu help•os ni•n?”

“Ni dev•os el•turn•iĝ•i mem”, Pina dir•is. “Panj•o jam hav•as sufiĉ•e por pri•pens•i.”

“Ho, pro la bon•a di•in•o!” Sinj•o dir•is. Ŝi ĵet•is si•n el la ĉambr•o, bat•ferm•ant•e la pord•o•n, kiu re•sving•iĝ•is kaj mal•ferm•iĝ•is mal•antaŭ ŝi. Pina lev•iĝ•is kaj ferm•is ĝi•n.

“Mi ne ŝat•as ĉi tiu•n ĉambr•o•n”, Livila dir•is. “Mi ne ŝat•as tiu•n bild•o•n.”

Pina kompren•is ŝi•a•j•n sent•o•j•n. La ĉambr•o est•is farb•it•a per mal•gaj•a flav-brun•et•a nuanc•o; tia•n impres•o•n oni ricev•is per la lum•o de mal•fru•a post•tag•mez•o, kiu en•ŝtel•iĝ•is tra mal•grand•a fenestr•et•o kun krad•o. Sur unu mur•o est•is pentr•aĵ•o, kiu montr•is lukt•ant•a•n vir•in•o•n for•port•at•a•n de grup•o de vir•o•j, dum hom•o en pastr•a•j vest•o•j star•is flank•e kun la ofer•tranĉ•il•o pret•a en si•a man•o kaj kun si•a•j okul•o•j pi•e lev•it•a•j al la ĉiel•o.

“Ĉu vi vol•as leg•i?” Pina demand•is. “Port•u la volv•aĵ•o•n en la vestibl•o•n — est•as tie sufiĉ•e da lum•o.”

Livila grumbl•is kaj tord•is si•a•n korp•o•n. “Mi ne vol•as ir•i tie•n — ebl•e tio ne plaĉ•os al avinj•o Livia. Ĉu vi rest•os kun mi?”

Pina konsent•is kaj ili pren•is si•a•j•n libr•o•j•n — ŝi leg•is biografi•o•n de fam•a•j vir•in•o•j, dum Livila profund•iĝ•is en Metamorfoz•o•j. Tio est•is la plej ŝat•at•a libr•o ankaŭ de Pina, kiam ŝi est•is pli jun•a, kaj tiam ŝi leg•ad•is ĝi•n, ĝis ŝi kon•is mult•a•j•n el la rakont•o•j preskaŭ parker•e. Ŝi atend•is ĝis ŝi•a frat•in•o est•is trankvil•e okup•at•a en la vestibl•o kun si•a volv•aĵ•o, tiam ŝi dir•is: “Nur moment•et•o•n”, kaj sen•bru•e for•las•is ŝi•n tie por leg•i.

Ŝi trov•is Sinj•o•n en la ĉambr•o de Bot•et•o. Li dev•is divid•i kun Timote•o, kiu bon•ŝanc•e ne ĉe•est•is en tiu moment•o. Sinj•o kaj li flustr•ad•is inter si, sed ili ĉes•is parol•i, tuj kiam aper•is Pina. Ŝi en•ir•is, kaj zorg•e ferm•is la pord•o•n. Ignor•ant•e la frost•a•n silent•o•n, ŝi ek•sid•is sur la lit•o•n. “Est•as afer•o, kiu mal•trankvil•ig•as mi•n.”

“Ĉu ver•e?” Bot•et•o dir•is sarkasm•e, kaj Sinj•o rid•is.

Pina sci•is, ke ŝi•a frat•o est•as tim•ig•at•a de ĉio, kio okaz•as al ili•a famili•o, kaj ke kiam li tim•as, li em•as incit•i si•a•j•n proksim•ul•o•j•n. Sed ŝi ne dev•as permes•i, ke li silent•ig•u ŝi•n. La situaci•o est•as tro serioz•a por tio.

“Panj•o avert•is mi•n, ke ni dev•as tre atent•i pri ĉio, kio•n ni dir•os antaŭ ali•a•j hom•o•j. Kaj tio inkluziv•as praavinj•o•n.”

“Kia ekscit•o!” Bot•et•o dir•is. “Preskaŭ sam•e amuz•a kiel teatr•aĵ•o.”

“Bot•et•o, ĉi tio est•as grav•a”, Pina dir•is.

“Bot•et•o, ĉi tio est•as grav•a”, li imit•is ŝi•n mok•e. “En ord•o, Gru•o, ni aŭskult•as. Kio est•as tiu grav•a afer•o?”

“Panj•o klar•e dir•is al ĉiu•j, ke Neron•o dev•us est•i la imperi•estr•o anstataŭ onkl•o Tiberi•o. Sed tio apenaŭ pov•us plaĉ•i al avinj•o Livia — fin•fin•e, onkl•o Tiberi•o ja est•as ŝi•a fil•o.”

“La hom•o, pri kiu ni dev•os atent•i, ne est•as avinj•o”, Bot•et•o dir•is. “Kaj onkl•o Tiberi•o est•as ekster Rom•o de la pas•int•a jar•o. La hom•o, pri kiu ni dev•os zorg•i, est•as Sejan•o. La reg•ant•o de la senat•o nun•temp•e est•as li.”

“Sejan•o!” Sinj•o dir•is. En ŝi•a vizaĝ•o vid•iĝ•is ŝok•o.

“Ĉu vi ne kompren•is io•n ajn?” Bot•et•o mok•is ŝi•n. “La paĉj•o de Junila est•as tiel afabl•a hom•o. Kio•n vi dir•as al ŝi, kiam vi ir•as ĉe ŝi•n por lud•i? Pov•as est•i, ke ŝi kur•as tuj post•e por rakont•i al si•a patr•o ĉio•n, kio•n vi rakont•is al ŝi.”

“Mi neniam rakont•is io•n ajn al Junila. Ni ne parol•as pri tiu•spec•a•j afer•o•j.”

“Ne, kompren•ebl•e ne, vi nur babil•as pri pup•o•j kaj ge•edz•iĝ•o•j kaj tia•j grav•a•j afer•o•j.”

Bot•et•o jam kritik•aĉ•is ĉiu•j•n, kaj Sinj•o est•is re•bat•ont•a. Ne plu grav•is al Pina, kiel re•ag•os ŝi•a frat•o; ŝi sci•is, ke ili dev•as parol•i mal•laŭt•e. “Silent•u!” ŝi sibl•is. “Ni ne dev•as las•i la sklav•o•j•n aŭd•i ni•n. Sklav•o•j•n oni pov•as tortur•i.” Ŝi•a•j du ge•frat•o•j turn•is si•n al ŝi kun esprim•o•j de mir•o. Pina rapid•is por fort•ig•i si•a•n argument•o•n. “Aŭd•u, mi sci•as ke Sejan•o reg•as la senat•o•n, sed ni ne loĝ•as en li•a dom•o. La hom•o, pri kiu ni dev•as atent•i, est•as avinj•o Livia.”

“Kaj tamen ŝi mem invit•is ni•n ven•i loĝ•i ĉi tie”, Sinj•o dir•is.

“Ebl•e ŝi nur vol•is ten•i ni•n sub si•a okul•o”, Pina dir•is. “Ebl•e ŝi hav•as sklav•o•j•n, kiu•j not•as ĉio•n, kio•n ni dir•as.”

“Do, kial ŝi dir•is al ni, ke ni atent•u, al kiu ni parol•as?” Sinj•o dir•is. “Avinj•o Livia ador•as Bot•et•o•n. Ĉu vi ne vid•as ŝi•a•n miel•aĉ•a•n rid•et•o•n, kiam ajn ŝi rigard•as li•n?”

Pina ir•is al la pord•o kaj mal•ferm•is ĝi•n. Neniu ekster•e. “Jes, ŝi ja ŝat•as ni•n, kaj mi ne kred•as, ke ŝi vol•as kaŭz•i al ni problem•o•j•n. Sed ŝi cert•e ne ŝat•as ni•n tiom, kiom ŝi ŝat•as la propr•a•n fil•o•n.”

“Do, vi prov•as dir•i al ni, Gru•o, ke ni est•u prudent•a•j”, Bot•et•o dir•is. “Precip•e kiam avinj•o Livia est•as en la proksim•ec•o. Aŭ kiam ŝi•a•j sklav•o•j spion•as ni•n.”

“Jes, ĝust•e tiel”, Pina dir•is, iom surpriz•it•e, ke ŝi sukces•is kompren•ig•i al li la situaci•o•n. Sed neniam ebl•is cert•i pri Bot•et•o — foj•e li ŝajn•ig•is konsent•i, nur por ke oni sen•streĉ•iĝ•u, antaŭ ol li ponard•os per iu kruel•a koment•o, eventual•e ŝerc•a, eventual•e ne.

“Vi sci•as, kiu kulp•as pri ĉio ĉi”, dir•is Bot•et•o. “Panj•o. Ŝi konstant•e babil•aĉ•as pri Aŭgust•o kaj la sankt•a•j rajt•o•j de la Juli•an•o•j. Ke ni est•as post•e•ul•o•j de Venus•o — kvazaŭ oni ver•e kred•us tia•j•n stult•aĵ•o•j•n — kaj Aŭgust•o tie supr•e sur la Mont•o Olimp•o. Ŝi eĉ ne kred•as tio•n mem! Se ŝi nur parol•us iom pli prudent•e. La sekv•o est•as, ke ŝi en•danĝer•ig•is Neron•o•n... kaj ebl•e ni•n ĉiu•j•n.”

“Ni•n ĉiu•j•n!” Sinj•o dir•is.

“Ni•n ĉiu•j•n! Jes kompren•ebl•e ni•n ĉiu•j•n. Ne nur Neron•o est•as post•e•ul•o de Aŭgust•o. Ĉi tio koncern•as ankaŭ mi•n kaj Drus•o•n.”

Sinj•o turn•is si•n al si•a frat•o kun terur•it•a mien•o. Est•is klar•e, ke li•a•j vort•o•j pli tuŝ•is ŝi•n ol ĉio dir•it•a ĝis nun. “Ho, Bot•et•o! Vi ne supoz•as, ke oni ven•os pren•i ankaŭ vi•n!” Ŝi•a voĉ•o trem•is.

“Ne plor•aĉ•u de•nov•e”, dir•is Bot•et•o. “Vi knab•in•o•j est•os en ord•o. Sejan•o ne hav•os problem•o•n aranĝ•i afer•o•j•n por vi tri — li dev•os nur elekt•i la ĝust•a•j•n edz•o•j•n.”

“Ankaŭ avinj•o Livia ne ŝat•as Sejan•o•n”, Pina dir•is.

“Prav•e”, dir•is Bot•et•o. “Sed ŝi ne est•as la imperi•estr•o. La imperi•estr•o est•as pra•onkl•o Tiberi•o, kaj se li fid•as al Sejan•o, nek avinj•o nek iu ajn pov•os mal•help•i tio•n. Kaj nun, unu el vi klar•ig•u al mi, kiel ni met•os buŝ•um•o•n al Livila. Ŝi sufiĉ•e oft•e aŭd•is panj•o•n rakont•i al ĉiu ajn, ke Tiberi•o ne dev•us est•i la imperi•estr•o, kaj plend•i, ke li ne pet•is re•nov•ig•o•n de la senat•o fin•e de si•a•j unu•a•j dek jar•o•j. Tip•a mis•ag•o de panj•o — parol•i pri tia•j afer•o•j antaŭ ok-jar•ul•o.”

“Mi klar•ig•os al Livila”, Pina dir•is. “Ŝi ne est•as mal•saĝ•a.”

“Jes, ni ĉiu•j sci•as, ke ŝi est•as vi•a prefer•at•a”, Sinj•o dir•is. “Mi esper•as nur, ke ŝi ind•as je tio.”

Dum tiu temp•o, Sejan•o far•is ĉio•n ebl•a•n por venen•i la mens•o•n de Tiberi•o kontraŭ mi•a patr•in•o kaj mi•a•j du plej aĝ•a•j frat•o•j. Li far•is tio•n kun tiom da sukces•o, ke fin•fin•e mi•a patr•in•o est•is for•pel•it•a el Rom•o kaj dev•is rest•i sub la kontrol•o de gard•ist•o•j en si•a propr•a vila•o en Herkulan•o, dum mi•a plej aĝ•a frat•o Neron•o est•is send•it•a al ni•a famili•a bien•o en Mevani•o. Post•e, oni kondamn•is ili•n al ekzil•o. Mi•a frat•o est•is send•it•a al la insul•o Ponti•o, kaj mi•a patr•in•o al Pandateri•o. Rilat•e al mi•a patr•in•o, tio est•is el•star•e kruel•a decid•o de Tiberi•o, ĉar li bon•e sci•is, ke en tiu sam•a insul•o ŝi•a patr•in•o Julia rest•is mal•liber•ul•o dum kvin jar•o•j.

Oni send•is mi•n kun mi•a frat•o Gaj•o kaj mi•a•j du pli jun•a•j frat•in•o•j por loĝ•i ĉe la patr•in•o de Tiberi•o, ni•a pra•av•in•o Livia. Tiberi•o ne est•is en bon•a•j rilat•o•j kun si•a patr•in•o; kaj tamen, ni kvar infan•o•j est•is konsci•a•j, ke oni kontrol•as ni•n. Malgraŭ tio, Livia trakt•is ni•n afabl•e. Ŝi oft•e rakont•is al ni pri si•a edz•o Aŭgust•o

Ne, ŝi ne rakont•is al la ali•a•j. Est•is mi, kiu vol•is aŭd•i ŝi•a•j•n anekdot•o•j•n.

Ŝi oft•e rakont•is al mi pri si•a edz•o Aŭgust•o kaj pri la manier•o•j, laŭ kiu•j ŝi pov•is help•i li•n. Ŝi klar•ig•is al mi, kiel li diskut•is kun ŝi si•a•j•n politik•o•j•n, antaŭ ol li prezent•is ili•n al la senat•o, kaj kiel li not•is grav•a•j•n argument•o•j•n sur tabul•et•o•n kaj laŭt•leg•is ili•n al ŝi kvazaŭ li est•us advokat•o pret•ig•ant•a proces•o•n. Tiu•temp•e mi ne antaŭ•vid•is, ke sam•e kiel Livia mi iam far•iĝ•os la edz•in•o kaj patr•in•o de imperi•estr•o•j, sed en post•a•j jar•o•j la lecion•o•j, kiu•j•n mi ricev•is de ŝi, est•is por mi tre valor•a•j.

Ĉu ver•e mi ne antaŭ•vid•is? Dum praavinj•o rakont•is, la tut•a•n temp•o•n mi aŭskult•ad•is kaj lern•is. Mi vol•is est•i kiel ŝi. Se mi ne pov•os mem est•i imperi•estr•o, mi almenaŭ pov•os est•i sekretari•o de imperi•estr•o, mi pov•os verk•i por li la parol•ad•o•j•n kaj flustr•i en li•a•n orel•o•n, kiam li akcept•os ambasad•ist•o•j•n. Sed prefer•e mi ne sugest•u, ke mi hav•is pens•o•j•n de tiu spec•o. Oni tiom tim•as vir•in•o•j•n, kiu•j interes•iĝ•as pri vir•a•j afer•o•j.